МУЗЕИ

У в. Дастоева Іванаўскага раёна Брэсцкай вобласці, якая звязана з імем слыннага рускага пісьменніка Фёдара Міхайлавіча Дастаеўскага, даўно існавала ідэя стварэння літаратурна-краязнаўчага музея. Першыя экспанаты, прысвечаныя вызваленню Дастоева ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, былі сабраны першым дырэктарам Дастоеўскай школы Сямёнам Мартынавічам Крапчуком. У 1960-я гг. настаўніца рускай мовы і літаратуры Людміла Леанідаўна Раманава стварыла куток Ф. М. Дастаўскага.
У 1970-я гг. у зборы экспанатаў і дакументаў прынялі актыўны ўдзел краязнаўца Іван Сямёнавіч Крапчук, былы партызан Мікалай Аляксандравіч Кухарчук, дырэктар школы Вячаслаў Андрэевіч Ткачук. У стварэнні і афармленні экспазіцый музея ўдзельнічалі настаўнікі Анатоль Іосіфавіч Бурак і Алена Мікалаеўна Мацукевіч. Пры фінансавай падтрымцы калгаса «Чырвоная зорка» (старшыня Васіль Несцеравіч Гурыновіч) у Дастоеўскай сярэдняй школе 1 студзеня 1982 г. быў адкрыты літаратурна-краязнаўчы музей. Тады меліся дзве экспазіцыйныя залы агульнай плошчай 90 кв. м. На 1984 г. было больш за 900 экспанатаў.
Цяпер агульная плошча музейнай экспазіцыі 175 кв. м. Экспазіцыя складаецца з наступных раздзелаў: «З глыбіні стагоддзяў», «У бітвах за волю ў бітвах за долю», «Этнаграфічны падзел», «Ішла вайна народная», «Дастоева. Новыя гарызонты», «Дастоева і Дастаеўскі», «Літаратурная Іванаўшчына», «Салдат вайны не выбірае», «Заснавальнікі і стваральнікі музея», «Пакой, прысвечаны жыццю і творчасці Ф. М. Дастаеўскага».
У фондах музея шмат унікальных артэфактаў, асабліва каштоўныя: «Карта земельных наделов деревни Вулька-Достоевская 1865 г.», «Карта границ имения деревни Достоево» (1894), падарожная кніга манаха Кіева-Пячэрскай Лаўры XVII ст., падборка часопісаў «Нива» за 1912 г., пашпарт грамадзянскі ўзору 1912 г., выданне твораў Ф. М. Дастаеўскага 1912 г., біяграфія Ф. М. Дастаеўскага выдавецтва Паўленкава (1981), прыжыццёвы фотаздымак Ф. М. Дастаеўскага 1878 г., запіскі сына пісьменніка Фёдара, поўны збор твораў Ф. М. Дастаеўскага ў 20 т.
У 2018 г. музей атрымаў у дар ад дабрачыннага фонду «Возрождение Тобольска» факсімільнае выданне «Евангелие Достоевского». На 1 студзеня 2020 г. налічвалася 3225 музейных прадметаў, з іх 1612 асноўнага фонду, 1613 навукова-дапаможных матэрыялаў.
5 кастрычніка 2004 г. рашэннем калегіі ўпраўлення культуры Брэсцкага аблвыканкама музею прысвоена ганаровае найменне «Народны». У 2009–2013 гг. захавальнікам фондаў музея быў краязнавец, мастак А. І. Бурак, які ўнёс вялікі ўклад у развіццё школьнага музея. У 2022 г. ён быў узнагароджаны ордэнам «Звезда Достоевского» (пасмяротна).
Штогод залы музея наведваюць больш за тры тысячы чалавек з Беларусі, Расіі, Украіны, Германіі, Польшчы, Ізраіля, Італіі, Японіі і іншых краін. Прыязджаюць прадстаўнікі дыпламатычных місій, пасольстваў і консульстваў многіх краін, дзеячы навукі і культуры. У летні перыяд рэгулярна бываюць турысты з круізнага цеплахода «Белая Русь».
Музей з’яўляецца не толькі адукацыйным, але і цэнтрам духоўна-маральнага і гісторыка-культурнага выхавання. Тут праводзяцца тэматычныя і аглядныя экскурсіі, сустрэчы з ветэранамі вайны і працы, прызыўнікамі, былымі выпускнікамі школы, арганізуецца прыём у члены беларускай піянерскай арганізацыі. 11 лістапада 2020 г. пры літаратурна-краязнаўчым музеі адкрыты прэс-цэнтр, які абсталяваны сучаснымі тэхнічнымі сродкамі.
На матэрыялах экспазіцый музея праводзяцца прадметныя ўрокі, тыдні творчасці Ф. М. Дастаеўскага. Матэрыялы школьнага музея служаць асновай для напісання курсавых і дыпломных работ студэнтаў ВНУ і навучэнцаў сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў. Вучні школы на матэрыялах музея рыхтуюць пошукавыя, навуковыя і даследчыя работы, становяцца пераможцамі і лаўрэатамі раённых, абласных і рэспубліканскіх конкурсаў. У 2019 г. вучаніца 11 класа Дар’я Фядзьковіч за навуковую працу «Евангелле – галоўная кніга Ф. М. Дастаеўскага» ўзнагароджана дыпломам I ступені аддзела рэлігійнай адукацыі і катэхізацыі Пінскай епархіі.
У 2017 г. музей узнагароджаны дыпломам II ступені ўпраўлення адукацыі Брэсцкага аблвыканкама ў намінацыі «Літаратурны музей» па выніках абласнога этапу рэспубліканскага конкурсу музеяў. У кастрычніку 2019 г. музей прымаў актыўны ўдзел у рабоце ІV Нацыянальнага форуму «Музеі Беларусі» ў Брэсце. За значны ўклад у грамадзянска-патрыятычнае выхаванне навучэнцкай моладзі музей быў узнагароджаны дыпломам Міністэрства адукацыі, а таксама дыпломам Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь.
У лістападзе 2020 г. Савет народнага літаратурна-краязнаўчага музея ўзнагароджаны дыпломам ІІІ ступені Галоўнага ўпраўлення па адукацыі Брэсцкага аблвыканкама абласнога этапу рэспубліканскага конкурсу «Духоўныя каштоўнасці рэгіёна ў змесце дзейнасці музея» ў намінацыі «Сувязь часоў». У 2022 г. захавальнік фонду Валянціна Уладзіміраўна Пуцыковіч за ўклад у захаванне памяці аб сусветна вядомым пісьменніку і яго творчасці ўзнагароджана ордэнам «Звезда Достоевского».
На базе музея праводзяцца канферэнцыі, семінары міжнароднага ўзроўню. Гэта штогадовыя Дастаеўскія літаратурныя чытанні пад эгідай Генеральнага консульства Расійскай Федэрацыі і Расійскага цэнтра навукі і культуры ў Брэсце, канферэнцыі педагогаў і грамадскасці. Праходзяць сустрэчы вучняў і педагогаў школы з членамі Саюза пісьменнікаў Беларусі. Школьны музей падтрымлівае творчыя сувязі з музейным цэнтрам «Московский дом Достоевского», з літаратурна-мемарыяльным музеем Ф. М. Дастаеўскага ў Санкт-Пецярбургу, з музеямі Ф. М. Дастаеўскага ў Омску, Новакузнецку, Старой Русе, з літаратурнымі музеямі Беларусі.

1. Дастоеўскі літаратурна-краязнаўчы музей / А. І. Бурак // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі : у 5 т. Мінск, 1985. Т. 2. — С. 275.
2. Денисейко, А. И. Достоево. Истоки : от Ф. М. Достоевского до наших дней / А. И. Денисейко. – Брест : Альтернатива, 2010. – 160 с.
3. Достоевский литературно-краеведческий музей // Туристская энциклопедия Беларуси. Минск, 2007. — С. 183.
4. Литературно-краеведческий музей Фёдора Достоевского в Достоево // Путешествие по Беларуси. В краю Немана, Западного Буга и Припяти / Е. Н. Мешечко. Брест : Брестская типография, 2012. — С. 282.

1. Алексеева, С. Чтения в Достоево / Светлана Алексеева // Заря. — 2022. — 26 ноября (№ 94). — С. 17 : фот.
2. Баравіцкая, Г. Сусвет Дастаеўскага : [аб захаванні памяці пра Ф. М. Дастаеўскага ў аг. Дастоева Іванаўскага раёна] / Галіна Баравіцкая // Белорусская военная газета. — 2021. — 23 декабря. — С. 8.
3. Бизюк, Т. Оцифрованная история : [об открытии пресс-центра при музее Достоевской СШ им. Ф. М. Достоевского Ивановского района] / Татьяна Бизюк // Сельская газета. — 2020. — 19 ноября. — С. 13.
4. Бурак, А. В Достоево к Достоевскому... : [об экспозиции «Достоево и Достоевский» в музее Достоевской СШ Ивановского района] / Анатолий Бурак // Заря. 2005. 30 июня. С. 7.
5. Гетман-Кривецкая, Н. К юбилею классика / Наталья Гетман-Кривецкая // Янаўскі край. Іванава, 2021. — 9 ліпеня (№ 27). — С. 10.
5. Голубкова, М. Фамилия обязывает : [о правнуке Ф. М. Достоевского Д. А. Достоевском, жителе Санкт-Петербурга, который побывал в аг. Достоево Ивановского района, откуда пошел род Достоевских] / Мария Голубкова // СБ. Беларусь сегодня. — 2022. — 14 января. — С. I, VI. (приложение: Союз. Беларусь – Россия ; № 1).
6. Горупа, М. Сюда не зарастет народная тропа : [о литературно-краеведческом музее Достоевской СШ им. Ф. М. Достоевского] / Мария Горупа // Чырвоная звязда. Iванава, 2004. — 24 снежня.
7. Грышкевіч, С. Быць годнымі класіка імкнуцца педагогі і вучні Дастоеўскай сярэдняй школы імя Фёдара Міхайлавіча Дастаеўскага Іванаўскага раёна / Сяргей Грышкевіч // Настаўнiцкая газета. — 2010. — 10 ліпеня. — С. 14.
8. Грэчка, І. Адноўленыя славутасці / Ігар Грэчка ; фота аўтара // Настаўніцкая газета. — 2023. — 26 мая (№ 41). — С. 18—19 : фат.
9. Жогличев, С. А. "По следам Достоевского с Сергеем Жогличевым" / [Сергей Николаевич Жогличев] ; беседовала Анна Януш // Янаўскі край. Іванава, 2022. — 2 снежня (№ 48). — С. 10.
10. Іваненка, А. З хараством духоўным заручоныя / А. Іваненка // Полымя. — 2018. — № 8. — С. 116–118.
11. Казловіч, В. Вяртанне Дастаеўскіх / Валянціна Казловіч // Народная газета. — 2018. — 20 апреля (№ 16). — С. 21.
12. Кривецкая, Н. В гостях у Достоевского / Наталья Кривецкая // Заря. —2020. — 18 ноября. — С. 8.
13. Кривецкая, Н. В подарок – «Евангелие Достоевского» : [делегация Тобольска передала литературно-краеведческому музею Достоевской СШ им. Ф. М. Достоевского факсимильное издание «Евангелие Достоевского»] / Наталья Кривецкая // Заря. — 2018. — 20 октября. — С. 2.
14. Кривецкая, Н. К 200-летию Достоевского : [грамотой за ІІ место в Международном конкурсе «По следам Достоевского» награждена хранитель фондов народного литературно-краеведческого музея ГУО «Достоевская СШ им. Ф. М. Достоевского» В. Пуцыкович] / Наталья Кривецкая // Янаўскі край. Іванава, 2021. — 9 красавіка (№ 14). — С. 2.
15. Кривецкая, Н. Круиз в Достоево : [о работе литературно-краеведческого музея им. Ф. М. Достоевского Достоевской СШ Ивановского района, который активно посещают туристы] / Наталья Кривецкая // Заря. — 2018. — 21 июля. — С. 10.
16. Кривецкая, Н. Музей, который победил : [литературно-краеведческий музей в Достоево стал победителем XIX Республиканского туристического конкурса «Пазнай Беларусь»] / Наталья Кривецкая // Заря. — 2021. — 29 декабря. — С. 3.
17. Кривецкая, Н. В. Потомки Федора Достоевского побывали в Достоево / Наталья Кривецкая ; фото автора // Заря. — 2023. — 15 февраля (№ 12). — С. 19 : фот.
18. Кухарчук, К. Паломничество на ивановскую землю / Катерина Кухарчук // Янаўскі край. Іванава, 2024. — 19 студзеня (№ 3). — С. 17 : фот.
19. Лешкевич, М. «Звезда Достоевского» : [орден «Звезда Достоевского» вручили Валентине Владимировне Пуцыкович, хранителю фондов народного литературно-краеведческого музея Достоевской СШ им. Ф. М. Достоевского, и вдове Анатолия Иосифовича Бурака] / Марина Лешкевич // Заря. — 2022. — 17 сентября. — С. 9.
20. Маршрутамі янаўскага краю // Янаўскі край. Іванава, 2020. — 20 студзеня (№ 3). — С. 28.
21. Міхальчук, В. Дастоеўцы ўзнагароджаны Міністэрствамі адукацыі і культуры / В. Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2019. — 18 кастрычніка. — С. 13.
22. Михальчук, В. «Звездой Достоевского» награждены наши земляки / Валерий Михальчук // Янаўскі край. Іванава, 2022. — 23 верасня (№ 38). — С. 14–15.
23. Міхальчук, В. Лаўрэат Нацыянальнага конкурсу : [дыплом лаўрэата і памятны знак захавальніку фондаў народнага літаратурна-краязнаўчага музея школы Валянціне Уладзіміраўне Пуцыковіч уручыў дырэктар Нацыянальнага агенцтва па турызме Павел Сапоцька] / Валерый Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2021. — 24 снежня (№ 51). — С. 6.
24. Муха, Ф. Хорошо иметь томик в деревне : [ЕврАзЭС пополнило музей д. Достоево собранием сочинений Ф. М. Достоевского] / Федор Муха // Рэспубліка. — 2011. — 13 снежня. — С. 4.
25. Павловский, Б. В прошлое через окно настоящего : [о создателе Достоевского музея им. Ф. М. Достоевского Анатолии Бураке] / Борис Павловский // Чырвоная звязда. Iванава, 2003. — 14 студзеня.
26. Павловский, Б. И у музеев бывают юбилеи : [в 1-ый день 2012 г. исполнится 30 лет со дня основания литературно-краеведческого музея им. Ф. М. Достоевского в д. Достоево] / Борис Павловский // Вечерний Брест. — 2011. — 30 декабря. — С. 2.
27. Павловский, Б. Садовник человеческой памяти : [о создателе Достоевского музея им. Ф. М. Достоевского Анатолии Бураке] / Борис Павловский // Вечерний Брест. 2003. — 15 января. — С. 6.
28. Пуцыкович, В. Место совершенно магического обаяния : [с апреля каждую неделю музей Ф. М. Достоевского посещают участники теплоходного круиза «Белая Русь»] / В. Пуцыкович // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 24 жніўня. — С. 13.
29. Пуцыкович, В. Экскурсия у музейного снимка : [в музее Достоевской СШ им. Ф. М. Достоевского] / Валентина Пуцыкович // Янаўскі край. Іванава, 2017. — 3 лістапада. — С. 14.
30. Сарока, В. Знаёмства з таямніцамі роду Дастаеўскіх / Вольга Сарока // Янаўскі край. Іванава, 2022. — 4 сакавіка (№ 9). — С. 6.
31. Сёміна, С. Напродны літаратурна-краязнаўчы музей у Дастоева / С. Сёміна // Бібліятэка прапануе. — 2024. — № 1. — С. 8-9.
32. Сустрэчы і супрацоўніцтва // Культура. — 2012. — 20 кастрычніка (№ 42). — С. 2.
33. Целюк, А. Бесценная реликвия – в дар / Анастасия Целюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 23 кастрычніка. — С. 5.
34. Целюк, А. Литературные Достоевские чтения / Анастасия Целюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 23 лістапада. — С. 4.
35. Целюк, А. Школа с именем : [история Достоевской СШ им. Ф. М. Достоевского] / Анастасия Целюк // Янаўскі край. Іванава, 2017. —12 верасня. — С. 5.
36. Чэмер, М. Дастоева: «...место совершенно магического обаяния...» : [літаратурна-краязнаўчы музей Дастоеўскай СШ імя Ф. Дастаеўскага] / Мікола Чэмер // Настаўніцкая газета. — 2018. — 1 верасня. — С. 12.
37. Януш, А. ДостоеВО! / Анна Януш // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 11 жніўня (№ 32). — С. 11 : фот.

1. 195-Годдзе Ф. М. Дастаеўскага [Электронны рэсурс] // www.youtube.com. – Рэжым доступа : https://www.youtube.com/watch?v=Z_cCs7wuE1o&t=76s . – Дата доступа : 16.11.2023.
2. Блохина, И. Достоево — отсюда ведет начало род Фёдора Достоевского [Электронный ресурс] / Ирина Блохина. – Режим доступа : https://clib.yar.ru/biblioteka-13/dostoevo-otsyuda-vedet-nachalo-rod-fyodora-dostoevskogo/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
3. Борисенок, Ю. Сегодня Федору Михайловичу Достоевскому исполнилось бы 200 лет : а корни его — в Достоево [Электронный ресурс] / Юрий Борисенок // www.sb.by. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/a-korni-ego-v-dostoevo.html . – Дата доступа : 26.11.2023.
4. В агрогородке Достоево на Брестчине готовятся к 200-летнему юбилею Федора Достоевского : феномен Достоевского [Электронный ресурс] // www.sb.by. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/fenomen-dostoevskogo.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
5. В агрогородке Ивановского района готовятся к 200-летию со дня рождения Федора Достоевского [Электронный ресурс] // zviazda.by. – Режим доступа : https://zviazda.by/ru/news/20210709/1625829329-v-agrogorodke-ivanovskogo-rayona-gotovyatsya-k-200-letiyu-so-dnya . – Дата доступа : 16.11.2023.
6. В музее Достоевской СШ открыли пресс-центр к 200-летию Достоевского [Электронный ресурс] // bvn.by. – Режим доступа : https://bvn.by/news/kultura/v-muzee-dostoevskoy-ssh-otkryli-press-tsentr-k-200-letiyu-dostoevskogo/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
7. В родовом поместье Достоевских в Белоруссии отмечают 190-летие со дня рождения великого писателя [Электронный ресурс] / Катерина Шорина. – Режим доступа : https://russkiymir.ru/news/34881/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
8. Гришкевич, С. Любят и чтут Достоевского [Электронный ресурс] / Сергей Гришкевич. – Режим доступа : https://gazeta-pravda.ru/issue/78-31138-2326-iyulya-2021-goda/lyubyat-i-chtut-dostoevskogo/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
9. Достоево и Достоевский: что связывает классика с белорусской деревней на Полесье [Электронный ресурс] // nlb.by. – Режим доступа : https://www.nlb.by/content/news/library-news/dostoevo-i-dostoevskiy-chto-svyazyvaet-klassika-s-belorusskoy-derevney-na-polese/. – Дата доступа: 16.11.2023.
10. Достоево и Достоевский: что связывает классика с белорусской деревней на Полесье [Электронный ресурс] // sputnik.by. – Режим доступа: https://sputnik.by/20211111/dostoevo-i-dostoevskiy-chto-svyazyvaet-klassika-s-belorusskoy-derevney-na-polese-1057866753.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
11. Достоевский и Достоево [Электронный ресурс] // uo-pgipk.bstu.by. – Режим доступа : https://uo-pgipk.bstu.by/dostoevskij-i-dostoevo . – Дата доступа : 16.11.2023.
12. Земляки. Фильм девятый : [Электронный ресурс] // ctv.by . – Режим доступа : https://ctv.by/node/30947 . – Дата доступа : 16.11.2023.
13. Краеведческий музей им. Фёдора Достоевского в Брестской области [Электронный ресурс] // www.facebook.com. – Режим доступа : https://www.facebook.com/bestinbelarus/posts/2907393306024140/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
14. Козлова, Л. Осенний визит Тобольск-Беларусь [о передаче фондом «Возрождение Тобольска» факсимильного трехтомника «Евангелие Ф.М.Достоевского» Национальной библиотеке Беларуси и музею Достоевской средней школы Брестской области] : [Электронный ресурс] / Людмила Козлова // ruskline.ru. – Режим доступа : https://ruskline.ru/news_rl/2018/10/30/osennij_vizit_tobolskbelarus/. – Дата доступа : 16.11.2023.
15. Кулакова, А. Что связывает маленькую белорусскую деревню Достоево с гением мировой литературы Достоевским? [Электронный ресурс] / Александра Кулакова // mir24.tv. – Режим доступа : https://mir24.tv/news/16571642/bolshoi-teatr-postavil-operu-franchesko-chilea-adriana-lekuvrer . – Дата доступа: 16.11.2023.
16. Курец, А. Федор Достоевский и Достоево [Электронный ресурс] / Александр Курец // news.21.by. – Режим доступа : https://news.21.by/society/2013/03/23/737758.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
17. Музей года – в Достоево [Электронный ресурс] // trkbrest.by. – Режим доступа : https://www.trkbrest.by/17908-muzey-goda-v-dostoevo.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
18. Музей Дастаеўскага падрыхтаваў экскурсіі да Дня беларускага пісьменства [Электронны рэсурс] // zviazda.by. – Рэжым доступа : https://zviazda.by/be/news/20180731/1533022910-muzey-dastaeuskaga-padryhtavau-ekskursii-da-dnya-belaruskaga-pismenstva . – Дата доступа : 16.11.2023
19. Музей Достоевского подготовил экскурсии для гостей Дня белорусской письменности [Электронный ресурс] // grodnonews.by. – Режим доступа : https://grodnonews.by/news/kultura/muzey_dostoevskogo_podgotovil_ekskursii_dlya_gostey_dnya_belorusskoy_pismennosti.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
20. Музей Фёдора Достоевского [Электронный ресурс] // culttourism.ru. – Режим доступа : https://culttourism.ru/belarus/brestskaya/muzey_fyodora_dostoevskogo.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
21. Народный литературно - краеведческий музей им.Ф.М.Достоевского [Электронный ресурс] // ivanovo.edu.by. – Режим доступа : http://ivanovo.edu.by/ru/main.aspx?guid=14131 . – Дата доступа : 16.11.2023.
22. Народный литературно – краеведческий музей им. Ф.М.Достоевского... [Электронный ресурс] // ok.ru. – Режим доступа : https://ok.ru/ivanovoci/topic/65968329143680 . – Дата доступа : 16.11.2023.
23. Наследие Беларуси: литературно-краеведческий музей Достоевского в агрогородке Достоево [Электронный ресурс] // belarus.by. – Режим доступа : https://www.belarus.by/ru/press-center/photo?tid=2064 . – Дата доступа : 16.11.2023.
24. Пай, В. В. 1 студзеня 2022 г. — 40 гадоў з дня адкрыцця народнага літаратурна-краязнаўчага музея імя Ф. М. Дастаеўскага ДУА «Дастоеўская сярэдняя школа імя Ф. М Дастаеўскага» (Іванаўскі р-н; 1982) [Электронны рэсурс] / Вольга Пай. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/2862-1-studzenya-2022-g-40-gadou-z-dnya-adkrytstsya-narodnaga-litaraturna-krayaznauchaga-muzeya-imya-f-m-dastaeuskaga-dua-dastoeuskaya-syarednyaya-shkola-imya-f-m-dastaeuskaga-ivanauski-r-n-1982/2862-1-studzenya-2022-g-40-gadou-z-dnya-adkrytstsya-narodnaga-litaraturna-krayaznauchaga-muzeya-imya-f-m-dastaeuskaga-dua-dastoeuskaya-syarednyaya-shkola-imya-f-m-dastaeuskaga-ivanauski-r-n-1982 . – Дата доступа : 16.11.2023.
25. Поездка в музей Ф.М. Достоевского в д. Достоево [Электронный ресурс] // kazak.by. – Режим доступа : https://kazak.by/novosti-sobytiya/838-poezdka-v-muzej-f-m-dostoevskogo-v-d-dostoevo . – Дата доступа : 16.11.2023.
26. Суббот, В. Акунаючыся ў свет творчасці [Электронны рэсурс] / Владимир Суббот // www.sb.by. – Рэжым доступа : https://www.sb.by/articles/akunayuchysya-svet-tvorchastsi.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
27. Соломка, И. Потомки Достоевского посетили Достоево [Электронный ресурс] / Ирина Соломка. – Режим доступа : http://www.janow.by/en/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/god-mira-i-sozidaniya/potomki-dostoevskogo-posetili-dostoevo . – Дата доступа : 26.11.2023.
28. «У истоков» (Музей Ф.М. Достоевского в аг. Достоево) [Электронный ресурс] // oroik.by. – Режим доступа : https://oroik.by/u-istokov-muzej-f-m-dostoevskogo-v-ag-dostoevo/ . – Дата доступа : 16.12.2023.
29. Уникальный трёхтомник "Евангелие Фёдора Достоевского" передан в музей агрогородка Достоево [Электронный ресурс] // www.youtube.com. – Режим доступа : https://www.youtube.com/watch?v=4V3wn11imkc . – Дата доступа: 16.12.2023.
30. Фотофакт: Литературно-краеведческий музей Достоевского в агрогородке Достоево [Электронный ресурс] // www.belta.by. – Режим доступа : https://www.belta.by/culture/view/fotofakt-literaturno-kraevedcheskij-muzej-dostoevskogo-v-agrogorodke-dostoevo-468573-2021/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
31. Характеристика музея [Электронный ресурс] // ivanovo.edu.by. – Режим доступа : http://dost.ivanovo.edu.by/ru/main.aspx?guid=33731 . – Дата доступа: 16.11.2023.
32. Шульга, Т. В гости к Достоевскому [Электронный ресурс] / Татьяна Шульга // www.oo-spb.by. – Режим доступа : http://www.oo-spb.by/index.php?id=1685 . – Дата доступа : 16.11.2023.

20–27 жніўня 2018 г. у г. Іванаве праходзіў XV абласны пленэр разьбяроў манументальнай скульптуры, прысвечаны знакамітым пісьменнікам і мастакам, чый лёс меў дачыненне да іванаўскай зямлі. Па выніках пленэру 1 верасня 2018 г. падчас Дня беларускага пісьменства ў гарадскім парку была ўрачыста адкрыта «Алея знакамітых землякоў»
Вобраз Марыі Андрайковіч-Бутаўт стварыў гродзенскі разьбяр, член беларускага Саюза мастакоў народнай творчасці, член таварыства польскіх мастакоў на Беларусі, Мікалай Скляр.
У сувязі з тым, што партрэт мастачкі да цяперашняга часу не захаваўся, разьбяр зрабіў збіральны вобраз жанчыны і творчай асобы - разумнай і адукаванай шляхцянкі 19 ст.

1. Андрейкович-Бутовт Мария // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2009. — Т. 1, кн. 1. — С. 20.
2. Андрайковіч-Бутаўт Марыя Яраславаўна / Г. Г. Сокалоў-Кубай // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. Мінск, 1993. — Т. 1. — С. 118–119.
3. Андрайковіч-Бутаўт Марыя / Г. Г. Сакалоў-Кубай // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі : у 5 т. Мінск, 1984. — Т. 1. — С. 114.
4. Андрайковіч-Бутаўт Марыя Яраславаўна // Памяць. Свіслацкі раён : гіст.-дакум. хроніка. — Мінск, 2004. — С. 74–75.
5. Artystki polskie [Выяўленчы матэрыял] : katalog wystawy / [koncepcja i scenariusz wystawy: Agnieszka Morawińska] ; Muzeum Narodowe w Warszawie. – Warszawa, 1991. – 81 s.
6. Баландичи // Города и районы Брестчины: история и современность. Ивановский район / [Е. Г. Калечиц, А. А. Горбацкий, Т. М. Тохиян и др.]. Брест, 2017. — С. 757–758.
7. Баландичские истории // О подвигах, о доблести, о славе… / Ивановская районная организация Белорусского общественного объединения ветеранов ; [сост. М. П. Горупа]. Иваново, 2015. — С. 152–153.
8. Бутаўт-Андрайковіч Марыя Магдалена Эліза / І. А. Масляніцына // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1996. — Т. 3. — С. 359–360.
9. Гісторыя беларускага мастацтва : у 6 т. – Мінск : Навука і тэхніка, 1989. – Т. 3. Канец XVIII – пачатак ХХ стагоддзя. – 448 с.
10. Забыты вернісаж : творчасць мастакоў Гродзеншчыны 1860-х – 1930-х гг. / Наталля Маліноўская-Франке. – Мінск, 2012. — С. 61–63, 148.
11. Марыя Яраславаўна Андрайковіч-Бутаўт / Г. Г. Сокалоў-Кубай // Памяць. Іванаўскі раён : гіст.-дакум. хроніка. Мінск, 2000. — С. 96–97.
12. XV абласны пленэр разьбяроў манументальнай скульптуры / складальнік Ларыса Быцко. Брэст, 2018. — С. 10

1. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі : мясціны і асобы / Вікторыя Аскера // Літаратура і мастацтва. — 2018. — 31 жніўня (№ 34). — С. 4–5.
2. Жушма, В. Баландзічы : [згадваецца М. Андрайковіч-Бутаўт] / Васіль Жушма // Чырвоная звязда. Іванава, 1994. — 18 студзеня. —С. 2.
3. Крейдич, А. Женской руки «необычайная сила» / Анатолий Крейдич // Заря. — 2006. — 18 февраля. — С. 12.
4. Кривецкая, Н. Филантроп из «Грифа», чудо в полене и молодовский Тесла / Наталья Кривецкая // Заря. — 2020. — 17 октября. — С. 10–11.
5. Крэйдзіч, А. Марыя Андрайковіч – мастачка з Баландзіч / Анатоль Крэйдзіч // Чырвоная звязда. Іванава, 1994. — 25 студзеня.
6. Маліноўская Т. «Мужчынскі талент» маладой мастачкі / Т. Маліноўская // Наша вера. — 2010. — № 1. — С. 78–81.
7. Маліноўская-Франке, Н. Жанчыны-мастачкі Гродзенчыны / Н. Маліноўская-Франке // Беларускі гістарычны часопіс. — 2012. — № 3. — С. 34–35.
8. Міхальчук, В. В. Каму прысвечаны скульптуры ў парку? / Валерый Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 4 жніўня (№ 31). — С. 28 : фат.
9. Цалюк, А. Алея знакамітых землякоў з’явілася ў грамадскім парку : [згадваецца М. Андрайковіч-Бутаўт] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 7 верасня. — С. 10.
10. Цалюк, А. Пачаўся плэнер разьбяроў : [згадваецца М. Андрайковіч-Бутаўт] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 24 жніўня. — С. 10.

1. 22 ліпеня 2022 г. — 170 гадоў з дня нараджэння Марыі Яраславаўны Андрайковіч-Бутаўт (1852–1933), жывапісца, першай прафесійнай жанчыны-мастачкі з Беларусі [Электронны рэсурс] // Краязнаўства Берасцейшчыны. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/2759-22-lipenya-2022-g-170-gadou-z-dnya-naradzhennya-maryi-yaraslavauny-andrajkovich-butaut-1852-1933-zhyvapistsa-pershaj-prafesijnaj-zhanchyny-mastachki-z-belarusi/2759-22-lipenya-2022-g-170-gadou-z-dnya-naradzhennya-maryi-yaraslavauny-andrajkovich-butaut-1852-1933-zhyvapistsa-pershaj-prafesijnaj-zhanchyny-mastachki-z-belarusi. – Дата доступа : 24.11.2023.
2. БАЛАНДИЧИ [Электронный ресурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovskij-rajon/47-letopis-dereven/1118-balandzichy. – Дата доступа : 14.11.2023.
3. Бутаўт-Андрайковіч (Андрайковіч-Бутаўт) Марыя Магдалена Эліза (Марыя Яраславаўна) [Электронны рэсурс] // nlb.by. – Рэжым доступа : https://bis.nlb.by/ru/documents/136089 . – Дата доступа : 14.11.2023.
4. Ивановский район: чудо в полене и молодовский Тесла [Электронный ресурс] // БрестСИТИ. – Режим доступа : https://brestcity.com/blog/ivanovskij-rajon-chudo-v-polene-i-molodovskij-tesla. – Дата доступа : 14.11.202
5. Крэйдзіч, А. Заслужана вядомая і незаслужана невядомая [Электронны рэсурс] / Анатоль Крэйдзіч // zviazda.by. – Рэжым доступа : https://zviazda.by/be/news/20220801/1659336150-zasluzhana-vyadomaya-i-nezasluzhana-nevyadomaya. – Дата доступа : 14.11.2023.
6. МАШЫНА ЧАСУ І ВЁСКА БАЛАНДЗІЧЫ [Электронны рэсурс] // Янов.BY. Информационный портал. – Рэжым доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/obshchestvo/mashyna-chasu-i-vyoska-balandzichy. – Дата доступа : 24.01.2024.
7. Марыя Магдалена Бутаўт-Андрайковіч [Электронны рэсурс] // ВикипедиЯ. – Рэжым доступа : https://be.wikipedia.org/wiki/Марыя_Магдалена_Бутаўт-Андрайковіч. – Дата доступа : 14.11.2023.
8. ПАДАРОЖЖА З ЖЫГАМОНТАМ. ГАРНАСТАЕВІЧЫ [Электронный ресурс] // YouTube.com. – Режим доступа : https://www.youtube.com/watch?v=mKLcxTH6gmA . – Дата доступа : 06.02.2024.

20–27 жніўня 2018 г. у г. Іванаве праходзіў XV абласны пленэр разьбяроў манументальнай скульптуры, прысвечаны знакамітым пісьменнікам і мастакам, чый лёс меў дачыненне да іванаўскай зямлі. Па выніках пленэру 1 верасня 2018 г. падчас Дня беларускага пісьменства ў гарадскім парку была ўрачыста адкрыта «Алея знакамітых землякоў». Вобраз мастака Францішка Бруздовіча ажыў у дрэве, дзякуючы народнаму майстру Беларусі Анатолю Савельевічу Туркову (Камянец), члену беларускага Саюза мастакоў народнай творчасці, старшыні грамадскага аб’яднання аматараў мастацтваў «Тур».
Разьбяр стварыў вобраз Бруздовіча з пэндзлем у руках, які распісвае купал касцёла. Засяроджаны позірк мастака накіраваны ўверх, да неба. Бруздовіч нарадзіўся ў 1861 годзе ў вёсцы Бродніца Іванаўскага раёна. Яго творчая дзейнасць звязана з мастацкім жыццём Беларусі і Полыпчы. Ён вучыўся ў Варшаве, а таксама ў Кракаўскай школе мастацтваў. Працаваў у галіне манументальна-дэкаратыўнага і станковага жывапісу, прымаў удзел у размалёўцы касцёлаў у Кельцах (Польшча), Полацку, Нясвіжы, Мінску і іншых гарадах і мястэчках.

1. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі : мясціны і асобы / Вікторыя Аскера // Літаратура і мастацтва. — 2018. — 31 жніўня (№ 34). — С. 4–5.
2. Жушма, В. Баландзічы : [згадваецца М. Андрайковіч-Бутаўт] / Васіль Жушма // Чырвоная звязда. Іванава, 1994. — 18 студзеня. —С. 2.
3. Крейдич, А. Женской руки «необычайная сила» / Анатолий Крейдич // Заря. — 2006. — 18 февраля. — С. 12.
4. Кривецкая, Н. Филантроп из «Грифа», чудо в полене и молодовский Тесла / Наталья Кривецкая // Заря. — 2020. — 17 октября. — С. 10–11.
5. Крэйдзіч, А. Марыя Андрайковіч – мастачка з Баландзіч / Анатоль Крэйдзіч // Чырвоная звязда. Іванава, 1994. — 25 студзеня.
6. Маліноўская Т. «Мужчынскі талент» маладой мастачкі / Т. Маліноўская // Наша вера. — 2010. — № 1. — С. 78–81.
7. Маліноўская-Франке, Н. Жанчыны-мастачкі Гродзенчыны / Н. Маліноўская-Франке // Беларускі гістарычны часопіс. — 2012. — № 3. — С. 34–35.
8. Міхальчук, В. В. Каму прысвечаны скульптуры ў парку? / Валерый Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 4 жніўня (№ 31). — С. 28 : фат.
9. Цалюк, А. Алея знакамітых землякоў з’явілася ў грамадскім парку : [згадваецца М. Андрайковіч-Бутаўт] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 7 верасня. — С. 10.
Цалюк, А. Пачаўся плэнер разьбяроў : [згадваецца М. Андрайковіч-Бутаўт] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 24 жніўня. — С. 10.

Францішак Бруздовіч нарадзіўся ў 1861 г. у вёсцы Бродніца Кобрынскага павета Гродзенскай губерні (цяпер Іванаўскага раёна Брэсцкай вобласці). Вучыўся ў Варшаве (1880–1883), у Кракаўскай школе мастацтваў у Яна Мацейкі (1883–1887). Пасля атрымання адукацыі працаваў у Польшчы.
Аўтар манументальных і станковых твораў. У 1898 г. удзельнічаў у размалёўцы касцёла ў Кельцах (Польшча). Пераможца конкурсу на праект размалёўкі кафедральнага сабора ў Полоцку (1900). У 1901 г. Ф. Бруздовіч стаў ініцыятарам стварэння і актыўным членам Таварыства польскага прыкладнога мастацтва.
У пачатку ХХ ст. мастак вярнуўся на Радзіму. Беларуская народная творчасць аказала моцны ўплыў на творачасць Францішка Бруздовіча: падчас выканання насценных размалёвак у касцёлах Нясвіжа і Цімкавіч (цяпер аграгарадок у Капыльскім раёне Мінскай вобласці) мастак выкарыстоўваў народныя матывы ўзорыстага ткацтва, вышыўкі, мастацкай размалёўкі сялянскай мэблі.
У 1906 г. магнатамі Вайніловічамі, у значнай ступені на грошы якіх перад тым быў адрамантаваны драўляны касцёл святога Міхаіла ў Цімкавічах, Францішак Бруздовіч быў запрошаны распісаць інтэр’ер касцёла. Работу завяршылі ў 1908 г. Галоўным матывам дэкору храма быў раслінны арнамент, які складаўся са шматлікіх кветак мясцовай флоры, пераплеценых з галінкамі і лісцем. Геаметрычны арнамент, аснова якога – ромб і яго варыянты, мастак выкарыстаў пры размалёўцы бэлек, нефавых слупоў, вушакоў дзвярэй. Мастацтвазнаўцамі яго жывапіс да гэтага часу ацэньваецца як адзін з лепшых узораў народнай традыцыі ў манументальна-дэкаратыўным мастацтве Беларусі.
Францішак Бруздовіч працаваў у жанры пейзажа, партрэта, сюжэтна-тэматычнай карціны. Сярод жывапісных работ мастака сем сюжэтных кампазіцый на біблейскія тэмы (знаходзіліся ў касцёле Міхаіла Архангела ў Цімкавічах, не захаваліся), «Касцёл у Карнкове», «Копія партрэта мужчыны» (1883), «Інтэр’ер вясковага касцёла» (захоўваюцца ў Нацыянальным музеі ў Варшаве). Работы Ф. Бруздовіча дэманстраваліся на мастацкіх выставах у Мінску (1898, 1911), Львове (1894, 1902), Варшаве (1899), Кракаве (1896 –1901), Дзюсельдорфе (1911).
Пазней тыя ж Вайніловічы запрасілі мастака аздобіць узведзены імі ў Мінску касцёл святых Сымона і Алены. Да 1911 г. Ф. Бруздовіч зрабіў эскізы вітражоў і роспісаў, але сам рэалізаваць задумку ў матэрыяле паспеў толькі часткова. Францішак Бруздовіч заўчасна памёр у 1912 г.

1. Бруздовіч Францішак / М. Ф. Раманюк, М. М. Яніцкая // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1996. — Т. 3. — С. 265.
2. Бруздовіч Францішак // Культура Беларусі : энцыклапедыя : [у 6 т.]. Мінск, 2011. — Т. 2. — С. 46.
3. Бруздовіч Францішак / М. Ф. Раманюк, М. М. Яніцкая // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі : у 5 т. Мінск, 1984. Т. 1. — С. 472–473.
4. Бруздович Францишек // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2009. — Т. 1, кн. 1. — С. 214.
5. Бруздович Францишек / М. М. Яницкая // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. Минск, 2006. — Т. 2. — С. 538.
6. Гісторыя беларускага мастацтва : у 6 т. – Мінск : Навука і тэхніка, 1989. – Т. 3. Канец XVIII – пачатак ХХ стагоддзя. – 448 с.
7. Мінскі касцёл Сымона і Алены // Культура Беларусі : энцыклапедыя : [у 6 т.]. Мінск, 2014. — Т. 5. — С. 552–553.
8. Nasze Koscioly : Diecezja Minska / оprac.: Lidia Paluszkiewicz-Horubala. Warszawa, 2001. T. 1, сz. 2. — S. 329.
9. Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя [і інш.]. Мінск, 1998. — С. 153–156.
10. Францішак Бруздовіч // Памяць. Іванаўскі раён : гіст.-дакум. хроніка. Мінск, 2000. — С. 97.
11. Францишек Бруздович // О подвигах, о доблести, о славе… / Ивановская районная организация Белорусского общественного объединения ветеранов ; [сост. М. П. Горупа]. Иваново, 2015. — С. 27.
12. Церашчатава, В. Цімкавіцкі роспіс / В. Церашчатава // Помнікі мастацкай культуры Беларусі: новыя даследаванні зборнік артыкулаў / АН БССР, Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Мінск, 1989. — С. 21–24.
13. Цімкавіцкі касцёл / Ю. А. Якімовіч, В. В. Церашчатава // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі : у 5 т. Мінск, 1987. —Т. 5. — С. 475.
14. XV абласны пленэр разьбяроў манументальнай скульптуры / складальнік Ларыса Быцко. Брэст, 2018. — С. 10

1. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі : мясціны і асобы / Вікторыя Аскера // Літаратура і мастацтва. — 2018. — 31 жніўня (№ 34). — С. 4–5.
2. Вішнеўскі, А. Стаяў Храм-сад... / Алесь Вішнеўскі // Літаратура і мастацтва. — 2021. — 3 верасня (№ 36). — С. 14.
3. Міхальчук, В. В. Каму прысвечаны скульптуры ў парку? / Валерый Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 4 жніўня (№ 31). — С. 28 : фат.
4. Раманюк, М. Кветкі зямлі капыльскай / Міхась Раманюк // Мастацтва Беларусі. — 1986. — № 12. — С. 67.
5. Цалюк, А. Алея знакамітых землякоў з’явілася ў грамадскім парку : [згадваецца Ф. Бруздовіч] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. —7 верасня. — С. 10.
6. Цалюк, А. Пачаўся плэнер разьбяроў : [згадваецца Ф. Бруздовіч] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 24 жніўня. — С. 10.

1. 1861 г. — 160 гадоў з дня нараджэння Францішка Бруздовіча (1861–1912), беларускага мастака ў галіне манументальна-дэкаратыўнага і станковага жывапісу [Электронны рэсурс] // Краязнаўства Берасцейшчыны. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/2609-1861-g-160-gadou-z-dnya-naradzhennya-frantsishka-bruzdovicha-1861-1912-belaruskaga-mastaka-u-galine-manumentalna-dekaratyunaga-i-stankovaga-zhyvapisu/2609-1861-g-160-gadou-z-dnya-naradzhennya-frantsishka-bruzdovicha-1861-1912-belaruskaga-mastaka-u-galine-manumentalna-dekaratyunaga-i-stankovaga-zhyvapisu. – Дата доступа : 24.11.2023.
2. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі: мясціны і асобы [Электронны рэсурс] / Вікторыя Аскера // zviazda.by. – Рэжым доступа : https://zviazda.by/be/news/20180831/1535709259-vandrouka-pa-yanauskim-krai-myasciny-i-asoby. – Дата доступа : 15.11.2023.
3. Бруздовіч Францішак [Электронны рэсурс] // nlb.by. – Рэжым доступа : https://bis.nlb.by/ru/documents/133719 . – Дата доступа : 14.11.2023.
4. Бруздовіч Францішак [Электронны рэсурс] // /nasledie-sluck.by. – Рэжым доступа : https://nasledie-sluck.by/ru/people/164/171/ . – Дата доступа : 14.11.202
5. ФРАНЦІШАК БРУЗДОВІЧ [Электронны рэсурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Рэжым доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/znamenitye-lyudi/1405-frantsishak-bruzdovich. – Дата доступа : 14.11.2023.
6. Францішак Бруздовіч [Электронны рэсурс] // ВикипедиЯ. – Рэжым доступа : https://be.wikipedia.org/wiki/Францішак_Бруздовіч. – Дата доступа : 14.01.2024.

Майстар з горада Баранавічы Сяргей Козел стварыў драўляную кампазіцыю беларускаму паэту, празаіку, журналісту Змітро Віталіну, сапраўднае імя якога - Зміцер Рыгоравіч Сергіевіч.
Пры стварэнні скульптуры добрай “падказкай” для майстра стала захапленне паэта чыгункай і вершы філасофскай накіраванасці пра яе.

Змiтро Віталін (Дзмітрый Рыгоравіч Сергiевiч) нарадзіўся 8 жніўня 1912 г. у вёсцы Сухое Бродніцкай воласці Пінскага павета Мінскай губерні (цяпер Іванаўскага раёна Брэсцкай вобласцi). Бацька, Рыгор Паўлавіч, працаваў на чыгунцы; маці, Ульяна Васільеўна, – дачка сельскага старасты Васіля Шурхая. У 1915 г., калі пачалося нямецкае наступленне, сям’я эвакуіравалася ўглыб Рассіі. Спачатку жылі ў Бранску, потым пераехалі ў Мелекес, у Заволжа. У 1919 г. вярнуліся на радзіму, спыніліся на станцыi Калінкавічы.
У 1920 г. Дзмiтрый Сергiевiч паступіў у першы клас вышэйшага пачатковага вучылішча. У 1929 г. скончыў 8 класаў і паехаў у Мінск, працаваў на будоўлі. Паступіў на 5-месячныя курсы радыёманцёраў і пачаў працаваць у радыёмайстэрні Белрадыёцэнтра. А праз нейкі час перайшоў на працу ў рэдакцыю радыёвяшчання ў якасці літсупрацоўніка. Да таго часу адносяцца і публікацыі вершаў у «Чырвонай змене». Дэбютаваў вершамі на беларускай мове ў 1930 г. пад псеўданiмам Змітро Віталін.
Працаваў у крычаўскай раённай газеце ў якасці адказнага сакратара. Вяртаецца ў Мінск і паступае на творчае аддзяленне Мінскага педагагiчнага інстытута. Адначасова працаваў у часопісе «Шляхі калектывізацыі». Пісаў вершы і шырока друкаваўся ў рэспубліканскіх выданнях, здольны і ўжо досыць вядомы ў той час малады беларускі паэт. Аўтар зборніка вершаў «Будзем жыць!» (1932). Змiтро Вiталiн услаўляў поспехi сацыялiстычнага будаўнiцтва, яго лiрыка была прасякнута матывамi захаплення жыццём, рамантыкай юнацтва.
У 1933 г. быў арыштаваны і праз чатыры месяцы асуджаны на два гады папраўчых лагераў, якiя адбыў у Томску. Рэабiлiтаваны 24 жнiўня 1956 г. У 1935 г. вярнуўся ў г. Калінкавічы Гомельскай вобласці, працаваў на будоўлі. У 1936 г. быў прызваны у Чырвоную армію, гэта быў будбат – будавалi ваенныя гарадкi на Беларусi i ў Смаленскай вобласцi. Пасля дэмабілізацыі працаваў на фанернай фабрыцы ў Мазыры, у нарыхтоўчай канторы ў Лельчыцкім раёне. Затым была праца ў абласной газеце «Бальшавік Палесся». Спачатку быў карэспандэнтам сельгасаддзела, а потым накіравалі ў г. Ельск куставым карэспандэнтам. У газеце прапрацаваў да самай вайны.
У Вялікую Айчынную вайну Дзмiтрый Сергiевiч на фронце. Першыя два гады служыў радавым сувязістам на Волхаўскім і Ленінградскім франтах. Абараняў і вызваляў ад блакады Ленінград. З восені 1943 г. пачаў працаваць у якасці карэспандэнта дэвізійнай газеты «Вперед, за Родину!». Франтавыя дарогі правялі яго праз Наўгародчыну, Пскоўшчыну, Латвію, Літву, Польшчу, Германію, Чэхаславакію. Вызваляў Венгрыю і Аўстрыю.
Пасля вайны Дзмiтрый Сергiевiч стаў працаваць у штотыднёвай газеце «За честь Родины» Цэнтральнай групы войск, якая дыслацыравалася ў Аўстрыі. Прабыў там пяць гадоў. Вясной 1950 г. ваенны журналіст Дзмітрый Сергіевіч быў пераведзены ў г. Адэсу, у акружную газету «Защитник Родины». Тут працаваў паўтары гады, затым быў накіраваны на вучобу у Ленінград – на вышэйшыя курсы ўдасканалення палітсаставу Савецкай арміі (1951–1952). Па заканчэнні курсаў вярнуўся ў Адэсу. З 1961 г. звольніўся ў запас у званнi маёра (у 2001 г. было прысвоена званне падпалкоўнiка) і пачаў займацца творчай працай.
Першая кніга на рускай мове – аповесць «На голубом Дунае» – выйшла ў 1955 г. у Адэскім абласным кнiжным выдавецтве. У Адэсе пад сваім прозвішчам на рускай мове выдаў кнігі прозы пераважна на ваенную тэматыку: «Первый бой» (1957), «Привет из юности» (1964), «Тревожная осень» (1966), «Высокий остров» (1969), «Маршевая рота» (1971), «Гроза на рассвете» (1973), «Сосны посреди поля» (1975), «Добрые приметы» (1978), «Нет последних рубежей» (1982) і інш. Выходзiлi кнiгi раманаў, аповесцей i апавяданняў таксама ў выдавецтвах Кiева i Масквы. Па яго сцэнарыю ў канцы 1960-х быў пастаўлены тэлевiзiйны спектакль «Твердыня души» аб абароне Адэсы.
Лёс Дзмiтрыя Рыгоравiча склаўся не проста. Пасля вайны згубiў сувязь з Беларуссю, нават у даведнiках да пачатку 1990-х гг. пiсалi, што З. Вiталiн «прапаў без вестак на фронце». Але нарэшце сувязi лiтаратара аднавiлiся, у 1994 г. часопiс «Полымя» надрукаваў падборку яго вершаў, а штотыднёвiк «Лiтаратура i мастацтва» змясцiў артыкул аб яго жыццёвым i творчым шляху.
У 1978 г. адзiная дачка Дзмiтрыя Рыгоравiча з’ехала ў ЗША, гэта па тых часах прынесла пiсьменнiку шмат клопатаў: выключылi з КПСС, забаранiлi друкавацца. Потым, праўда, кнiгi апавяданняў i аповесцей зноў выходзiлi. У 2000 г. памерла жонка, Дзмiтрый Сергiевiч стаў зусiм адзiнокi, не мог самастойна выйсцi на вулiцу, яму патрыбны быў пастаянны дагляд.
Д. Р. Сергiевiч памёр 4 лістапада 2004 г., пахаваны ў Адэсе.
Беларускі пісьменнік, аўтар кніг па гісторыіі і краязнаўству Уладзімір Аляксандравіч Лякін выдаў нарысы аб жыцці і творчасці літаратара – «Тры жыцці Змітро Віталіна» (2012) і «Поэт на войне» (2017).

1. Віталін Змітро / С. П. Шушкевіч // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва : у 5 т. Мiнск, 1984. Т. 1. — С. 629.
2. Віталін Змітро / Г. П. Харошка ; [бібліяграфія – З. У. Драздова] // Беларускія пісьменнікі : біябібліяграфічны слоўнік : у 6 т. Мiнск, 1993. — Т. 2. — С. 13–14.
3. Дзмітро Віталін // Беларускія пісьменнікі : даведнік / склад. А. К. Гардзіцкі. Мiнск, 1994. — С. 102.
4. Дзмітрый Сергіевіч (Змітро Віталін) // Іванаўшчына літаратурная: ад сярэднявечча да сучаснасці : зборнік нарысаў / уклад. А. Крэйдзіч. – Мінск : Мінкопрынт, 2018. — С. 20–25.
5. Лякин, В. А. Поэт на войне : биографический очерк / В. А. Лякин. – Минск : Колорград, 2017. – 145, [1] с.
6. Лякін, У. А. Тры жыцці Змітро Віталіна : гісторыка-біяграфічны нарыс / У. А. Лякін. – Мазыр : Белы Вецер, 2012. – 201, [3] с., [6] л. іл. – Са зместу: Літаратурная спадчына З. Р. Сергіевіча (Змітро Віталіна) : спіс [143 назвы].
7. Сергіевіч Зміцер Рыгоравіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мiнск, 2002. — Т. 14. — С. 348.
8. XV абласны пленэр разьбяроў манументальнай скульптуры / складальнік Ларыса Быцко. Брэст, 2018. — С. 10.

1. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі: мясціны і асобы / Вікторыя Аскера // Літаратура і мастацтва. — 2018. — 31 жніўня (№ 34). — С. 4–5.
2. Жыбуль, В. В. Віталін – жыццёвы : Штрыхі да творчага партрэта Змітра Віталіна / Віктар Жыбуль // Дзеяслоў. — 2016. — № 5. — С. 225–240.
3. Жыбуль, В. В. Неаднойчы пахаваны, неаднойчы ўваскрэслы : да 100-годдзя Змітра Віталіна / Віктар Жыбуль // Роднае слова. 2012. № 9. С. 17–19.
4. Крэйдзiч, А. Тры жыццi забытага пiсьменнiка-земляка / Анатоль Крэйдзiч // Чырвоная звязда. Iванава, 2012. — 27 лiпеня. — С. 6.
5. Ладутько, К. В поисках утраченного : [Змитро Виталин (Д. Г. Сергиевич) родился в д. Сухое Ивановского района] / Кирилл Ладутько // Советская Белоруссия. — 2009. — 31 июля. — С. 16.
6. Міхальчук, В. В. Каму прысвечаны скульптуры ў парку? / Валерый Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 4 жніўня (№ 31). — С. 28 : фат.
7. Пруднікаў, П. Другая маладосць паэта : [аб жыцці і творчасці З. Віталіна (сапр. Д. Р. Сергіевіч)] / Павел Пруднiкаў // Першацвет. — 1996. — № 3. — С. 61–64.
8. Пруднікаў, П. Уваскрэшанне : [пра Д. Р. Сергіевіча, пісьменніка з в. Сухое Iванаўскага раёна] / Павел Пруднiкаў // Чырвоная звязда. Iванава, 1994. — 22 сакавіка. — С. 3–4.
9. Пруднікаў, П. Уваскрэшанне : вяртанне з палону страху : [пра пiсьменнiка Змітра Віталіна (Д. Р. Сергiевiча)] / Павел Пруднiкаў // Лiтаратура і мастацтва. — 1994. — 25 лютага (№ 8). — С. 5, 12.
10. Смоліч, Г. [75 гадоў з дня нараджэння Змiтра Віталіна : бiяграфiчная нататка] / Г. Смолiч // Полымя. — 1985. — № 7. — С. 223.
11. Цалюк, А. Алея знакамітых землякоў з’явілася ў грамадскім парку : [згадваецца Ян Пратасовіч] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. —7 верасня. — С. 10.
12. Цалюк, А. Пачаўся плэнер разьбяроў : [згадваецца Ян Пратасовіч, вобраз якога з’явіцца на алеі скульптур] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 24 жніўня. — С. 10.

1. 8 жніўня 2012 г. – 100 гадоў з дня нараджэння Змітра Віталіна (Дзмітрыя Рыгоравіча Сергіевіча); 1912, Іванаўскі р-н – 2004), паэта, празаіка, журналіста [Электронны рэсурс] // Краязнаўства Берасцейшчыны. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/130-8-жніўня-2012-г-–-100-гадоў-з-дня-нараджэння-змітра-віталіна-дзмітрыя-рыгоравіча-сергіевіча-1912-іванаўскі-р-н-–-2004-паэта-празаіка-журналіста. – Дата доступа : 24.01.2024.
2. 8 жніўня 2022 г. — 110 гадоў з дня нараджэння Змітра Віталіна (сапр.: Дзмітрый Рыгоравіч Сергіевіч; 1912–2004), удзельніка Вялікай Айчыннай вайны, паэта, празаіка, журналіста [Электронны рэсурс] // Краязнаўства Берасцейшчыны. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/2743-8-zhniunya-2022-g-110-gadou-z-dnya-naradzhennya-zmitra-vitalina-sapr-dzmitryj-rygoravich-sergievich-1912-2004-udzelnika-vyalikaj-ajchynnaj-vajny-paeta-prazaika-zhurnalista . – Дата доступа : 24.01.2024.
3. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі: мясціны і асобы [Электронны рэсурс] / Вікторыя Аскера // zviazda.by. – Рэжым доступа : https://zviazda.by/be/news/20180831/1535709259-vandrouka-pa-yanauskim-krai-myasciny-i-asoby. – Дата доступа : 15.11.2023/
4. Віталін Змітро [Электронны рэсурс] // bellit. – Рэжым доступа : https://bellit.info/persons/v/vitalin-zmitro.html . – Дата доступа : 14.01.2024.
5. Віталін Змітро (сапраўднае імя Сергіевіч Дзмітрый Рыгоравіч) [Электронны рэсурс] // bis.nlb.by. – Рэжым доступа : https://bis.nlb.by/ru/documents/136002 . – Дата доступа : 14.01.2024.
6. Змітро Віталін [Электронны рэсурс] // ВикипедиЯ. – Рэжым доступа : https://be.wikipedia.org/wiki/Змітро_Віталін. – Дата доступа : 14.01.2024.
7. Народные мастера украсят скульптурами парк Иваново к Дню письменности [Электронный ресурс] // www.cherven.by. – Режим доступа : http://www.cherven.by/2018/08/narodnye-mastera-ukrasjat-skulpturami-park-ivanovo-k-dnju-pismennosti/. – Дата доступа : 24.01.2024.

1. Адпомсцiцца ; Будбат ; Бурундук ; Цемната ; Пачатак верша ; Суп «рататуй» ; Мова, мацi мая ; Вызваленне ; Што за дзiўнае уладкаванне ; Мальвiна : [вершы 1935–1938 гг.] / Змiтро Вiталiн ; уступ. арт. С. Законнiкава // Полымя. 1994. № 12. С. 50–57.
2. Будзем жыць! : вершы / Змiтро Вiталiн. – Менск [Мінск] : ЛіМ ДВБ, 1932. – 79 с.
3. Высокий остров : роман / Д. Сергиевич. – Одесса : Областное издательство, 1969. – 204 с.
4. Гроза на рассвете : роман : [Венгрия в 1956 г.] / Д. Сергиевич. – Одесса : Маяк, 1973. – 357 с.
5. Десять дней отпуска : повести и рассказы / Д. Г. Сергиевич. – Москва : Воениздат, 1967. – 296 с. – Содерж.: Первый бой; Начало легенды; Одна ночь; Друг; Камень любви; Висла, река польская; Кузнец не боится дыма; Прощание с Веной; Николай и Миклош; Ветер в степи; Новый агитатор; Четрые минуты нового года.
6. Добрые приметы : рассказы, очерки, повести / Д. Сергиевич. – Одесса : Маяк, 1978. – 230 с. – Содерж.: Лучшие годы; Личная война; Илья Каплунов, бронебойщик; Привет из юности; Дорога через лес; Такое наше дело; Горячий денёк; Солдаты идут вперёд; Прапорщик : рассказы и очерки; Кузьма Плахин, солдат; Показания свидетеля защиты : повести.
7. Крапіва : [верш] / Змітро Віталін ; падрыхтоўка да друку Віктара Жыбуля // Роднае слова. 2021. № 3. С. 8.
8. Личная война : рассказы и повести / Дмитрий Сергиевич. – Одесса : Астропринт, 2004. – 100 с.
9. Личная война : рассказы и повести / Д. Сергиевич. – Киев : Радяньская школа, 1983. – 270 с. – Содерж.: На крутоярье; Явка с повинной : повести; Первый день; У морской пристани; Не все вернёмся; День рождения; Продолжение жизни; Софья Петровна : рассказы.
10. Малітва ; У месячнай віднаце ; Дым і высь ; Сустрэча ; Дарога ; Роздум : [вершы] / Змітро Віталін ; падрыхтаваў да друку Віктар Жыбуль // Роднае слова. 2012. № 9. С. 20–21.
11. Маршевая рота : повесть / Д. Сергиевич. – Одесса : Маяк, 1971. – 196 с.
12. Мы служим родине : рассказы / Д. Сергиевич. – Москва : Воениздат, 1962. 255 с. – Содерж.: Ветер в степи; Когда вырастают крылья; Горячий денёк; Платочек; Вечерняя заря; Четыре минуты нового года; Девушка с «Онеги»; Чтобы пчёлы жужжали в лесах; Чутьё; В полях.
13. На голубом Дунае : повесть / Д. Сергиевич. – Одесса : Областное издательство, 1955. – 204 с.
14. Начало легенды : рассказы / Д. Г. Сергиевич. – Москва : Воениздат, 1966. – 48 с. (Б-ка журнала «Советский воин»).
15. Нет последних рубежей : повесть / Дмитрий Сергиевич. – Одесса : Маяк, 1982. – 247 с.
16. Памяці Петруся Броўкі : [верш] / Змітро Віталін // Роднае слова. 2015. № 6. С. 9.
17. Памяці Тодара Кляшторнага : [верш] / Змітро Віталін ; публікацыя і заўвагі Віктара Жыбуля // Роднае слова. 2013. № 3. С. 6.
18. «Паэзія – труба падзорная...» : вершы / Змітро Віталін ; падрыхтаваў да друку Віктар Жыбуль // Дзеяслоў. 2016. № 5. С. 241–250.
19. Первый бой : рассказы о солдатах / Д. Сергиевич. – Одесса : Областное издательство, 1957. – 100 с.
20. Привет из юности : рассказы / Дмитрий Сергиевич. – Одесса : Маяк, 1964. – 220 с.
21. Сосны посреди поля : рассказы / Дмитрий Сергиевич. – Одесса : Маяк, 1975. – 408 с.
22. Товарищи огненных лет : повесть и рассказы / Д. Г. Сергиевич. – Москва : Воениздат, 1972. – 414 с.; 1 л. портр.
23. Тревожная осень : повесть / Дмитрий Сергиевич. – Одесса : Маяк, 1966. – 216 с.

Скульптуру, прысвечаную рускаму пісьменніку, філосафу і публіцысту Фёдару Міхайлавічу Дастаеўскаму, здзейсніў майстар з Брэсцкага раёна Аляксандр Лазерка. Ён наўмысна абраў гэты вобраз, бо добра знаёмы з творчасцю пісьменніка. Ведаючы, што Фёдар Дастаеўскі быў яшчэ і філосафам, Аляксандр Лазерка неардэнарна падышоў да вобраза і адлюстраваў на манументальнай скульптуры пісьменніка сцэну з вядомага твора “Злачынства і пакаранне”.

Стварыць постаць пісьменніка разьбяру з Мінска Святаславу Няхайчыку, дапамагло веданне таго, што сваё першае апавяданне «Вавёрачка» Аляксей Трафімавіч напісаў яшчэ ў падлеткавым узросце. Гэтую цікавую акалічнасць майстар улічыў пры стварэнні скульптурнага вобраза пісьменніка, дзе цэнтральнае месца займае падлетак з нататнікам і ручкай, а зверху знаходзіцца вавёрка.

Аляксей Трафімавіч Каўко нарадзіўся 28 сакавіка 1922 г. у в. Міраслаўка Бярэзінскага раёна Мінскай вобласці. У дзяцiнстве было шмат трагiчнага: пераезд у Сiбiр, смерць брацiка, вяртанне нi з чым у родную Мiраслаўку, у дзедаву хату; горкая доля падпаска ў злога пастуха. Скончыўшы Сялiбскую сямiгодку, адправiўся на вучобу ў райцэнтр Беразiно, з аднакласнiкам наймаў кватэру на ўскраiне. Закончыў 10 класаў у 1941 г.
Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны – ваяваў з фашысцкімі захопнікамі ў складзе 208-га партызанскага палка, якi зрабiў 600-кiламетровы марш зiмой 1943–1944 гг. з магiлёўскiх лясоў на Пiншчыну. Удзельнiк ваеннага парада 23 лiпеня 1944 г. у Пiнску. За баявыя заслугі ўзнагароджаны ордэнамі баявога Чырвонага Сцяга і Вялікай Айчыннай вайны II ступені, медалямі «Партизану Великой Отечестваенной войны» I ступені, «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941–1945 гг.».
З 1944 г., пасля заканчэння двухмесячных журналiсцкiх курсаў партыйна-савецкага актыву ў г. Мінску, на журналісцкай рабоце. Працаваў рэдактарам жабчыцкай раённай газеты, якую пачынаючаму рэдактару давялося ствараць, нават пешшу насiць тыраж газеты з Пiнскай друкарнi за 12 км. Затым быў рэдактарам газеты палітаддзела Лагішынскай МТС, лунінецкай раённай газеты, уласным карэспандэнтам абласной газеты «Заря». З 1965 г. і да выхаду на пенсію ў 1982 г. працаваў рэдактарам іванаўскай раённай газеты «Чырвоная звязда». Завочна скончыў Вышэйшую партыйную школу пры ЦК КПСС.
Член Саюза пiсьменнiкаў Беларусi (2006) i Беларускага саюза журналiстаў. За дасягненні ў працы А. Т. Каўко прысвоены званнi «Заслужаны дзеяч культуры Беларускай ССР» (1971), «Ганаровы грамадзянiн горада Iванава i Iванаўскага раёна» (2009).
Літаратурную працу Аляксей Трафiмавiч пачаў яшчэ ў час вучобы ў школе. Калі вучыўся ў сямiгодцы, часопіс «Іскры Ільіча» надрукаваў першае апавяданне «Вавёрачка». Потым у бярэзiнскай раённай газеце з’явiлiся яго прыпеўкі, за якiя атрымаў свой першы ганарар. Працягваў літаратурны занятак, працуючы ў газетах.
У маi 1947 г. Аляксей Каўко прыехаў у Брэст на збор маладых пiсьменнiкаў заходнiх абласцей Беларусi. Янка Брыль добра адазваўся на прачытанае 25-гадовым празаiкам апавяданне, якое потым было надрукавана ў газеце «Савецкi селянiн». А. Т. Каўко ўдзельнічаў у першай пасляваеннай рэспубліканскай нарадзе маладых пісьменнікаў у лiпенi 1947 г. Там было абмеркавана яго апавяданне «Піянер», якое друкавалася ў часопісе «Бярозка», а потым было ўключана ў хрэстаматыю для 4 класа «Роднае слова». За апавяданне «Васіль прыехаў» атрымаў другую прэмію на конкурсе газеты «Чырвоная змена» (1952). Яно было ўключана і ў альманах «На сонечных сцежках». У свой час высокую ацэнку калег-літаратараў атрымала апавяданне «Я і мая мама», змешчанае ў часопісе «Работніца і сялянка».
Аляксей Каўко валодаў рэдкiм дарам распавядаць карцiнкамi. Прычым карцiнкi не змяняюцца, а адмыслова дапаўняюць адна другую, звiваючыся ў маляўнiчыя каляровыя палотны. Апавяданні, гумарэскі, байкі Аляксея Каўко рэгулярна на працягу ўсяго жыцця друкаваліся ў часопісах «Маладосць», «Работніца і сялянка», «Вожык», «Родная прырода», у газетах «Літаратура і мастацтва», «Звязда», «Белорусская нива», «Чырвоная змена», «Заря», «Народная трыбуна» і іншых, а таксама ў калектыўных зборніках «На сонечных сцежках», «Вожык смяецца». Падобныя шаржы на рэалii сучаснага жыцця-быцця запатрабаваны, бо трапляюць у самыя хворыя месцы грамадскага арганiзма.
Аповесць «На крутых паваротах» друкавалася ў абласной газеце «Заря» (2000). Асобнымі выданнямі выйшлі кнігі «Смех не грэх» (2005), «Пад гоман вогнішча» (2005), «Мая сцежка» (2011), «Неад’емнае» (2012).
Аляксей Трафiмавiч працаваў, разрываючыся памiж газетай i лiтаратурнай творчасцю. Таксама ён быў таленавiтым настаўнiкам, не той, якi вучыць, а той, у каго вучацца i з каго бяруць прыклад. Ён казаў пра сябе: «Я не здзейснiў нiякага подзвiгу. Проста iмкнуўся быць чалавекам. Нiколi i нiкому я не перабягаў дарогу, не лез туды, куды мяне не прасiлi, не карыстаўся пратэкцыяй, не расштурхваў локцямi чаргу, не браў чужога нават на капейку». Жыцёвае крэда творцы з правiнцыi таксама свецiцца сцiпласцю, як iншыя яго выказваннi гумарам альбо дабрынёю, альбо болем…
Не стала Аляксея Трафiмавiча Каўко 23 верасня 2012 г.

1. Абразкі / Аляксей Каўко // Заря. — 2001. — 26 июня.
2. Ад шчырага сэрца : да 90-годдзя з дня нараджэння Міколы Засіма / Аляксей Каўко // Чырвоная звязда. Iванава, 2003. — 12 верасня. — С. 3.
3. Аддзячыў… краявідам : гумар / Аляксей Каўко // Народная трыбуна. — 2009. — 10 студзеня. — С. 11.
4. Аскепкі памяці : [абразкi] / Аляксей Каўко // Маладосць. — 2010. — № 11. — С. 58–59.
5. Асноўны занятак : гумарэска / Аляксей Каўко // Заря. — 2005. — 27 сентября. — С. 3.
6. Бацькі і дзеці : сюжэты / Аляксей Каўко // Заря. — 2005. — 25 января. — С. 5.
7. Вайна і чайкі : апавяданне-быль / Аляксей Каўко // Народная трыбуна. — 2003. — 12 ліпеня.
8. Вось і вер прыкметам!.. : гумарэска / Аляксей Каўко // Народная трыбуна. — 2008. — 20 верасня. — С. 11.
9. Дзе ж справядлівасць? : пародыі ; Крокў вечнасць : пародыя ; Утомная завiруха / Аляксей Каўко // Ясельда : юбілейны зборнік Іванаўскага літаб’яднання. Іванава. — 2006. — С. 16, 31, 48–49.
10. Если бы не костыль, или Вот такой серьёзный юмор / Аляксей Каўко // Заря. — 2005. — 31 декабря. — С. 7.
11. Жывы помнік : апавяданне / Аляксей Каўко // Народная трыбуна. —2009. — 8 мая. — С. 11.
12. З любоўю да роднага краю : [да юбілею Мiколы Панасюка] / Аляксей Каўко // Чырвоная звязда. Iванава, 2002. — 30 красавіка. — С. 3.
13. З любоўю да роднага краю : [пра кнiгу Міколы Панасюка «Крык немаўляцi»] / Аляксей Каўко // Чырвоная звязда. Iванава, 2002. — 8 чэрвеня.
14. Землякі па розныя бакі : эсэ / А. Каўко // Маладосць. — 2006. — № 11. — С. 120–121.
15. І такое было… : журналісцкія замалёўкі / Аляксей Каўко // Заря. —2009. — 5 сентября. — С. 5.
16. Канец свету : абразок/ Аляксей Каўко // Заря. 2011. 25 августа. С. 19.
17. Летапiсец беларускай вёскi : [успамiны пра пiсьменнiка Васiля Праскурава] / Аляксей Каўко // Лiтаратура і мастацтва. — 2008. — 29 жніўня. — С. 14.
18. Мая сцежка : лістаючы памяць / Аляксей Каўко. – Іванава. 2011. – 48 с.
19. На крутых паваротах : аповесць / Аляксей Каўко // Заря. 2000. 11 апреля; 13 апреля; 18 апреля; 20 апреля; 25 апреля; 16 мая; 23 мая; 25 мая; 30 мая.
20. Неад’емнае : выбраныя творы / Аляксей Каўко ; [уступны артыкул А. Крэйдзіча]. – Іванава : Іванаўская раённая друкарня, 2012. – 331, [4] с. – (Бібліятэка газеты «Чырвоная звязда»).
21. Незабыўнае : да 125-годдзя з дня нараджэння Якуба Коласа / А. Каўко // Маладосць. — 2007. — № 11. — С. 103–104.
22. Пад гоман вогнішча / Аляксей Каўко. – Іванава. — 2005. – 53 с.
23. Палесская мадонна : апавяданне / Аляксей Каўко // Заря. — 2011. — 2 июля. — С. 13.
24. Памiж лiтаратурай i журналiстыкай : вытрымкi з дзённiка / Аляксей Каўко // Чырвоная звязда. Iванава. 2010. 14 мая; 2 лiпеня; 21 снежня.
25. Пародыя на верш Уладзiмiра Сітухі «Крыўда» / Аляксей Каўко // Заря. 2007. — 3 сакавіка. — С. 9.
26. «Плынь творчасцi няхай не абмяне…» / Аляксей Каўко // Гоман. —2006. — № 3. — С. 342–343.
27. Прынада для сварлівай жонкі : гумарэска / Аляксей Каўко // Заря. —2004. — 5 августа. — С. 8.
28. Расцi, бярозка! : мiнiяцюра / Аляксей Каўко // Заря. — 2012. — 27 сентября. — С. 18.
29. Светлы вобраз паэта : да 60-годдзя Міколы Федзюковіча / Аляксей Каўко // Чырвоная звязда. Iванава, 2003. — 18 красавіка. — С. 2.
30. Смех не грэх / Аляксей Каўко. – Іванава. 2005. – 80 с.
31. Сустрэча ў дарозе : [апавяданне] / Аляксей Каўко // Заря. — 2012. — 24 мая. — С. 18.
32. Тэлеграма;Не той бацька : апавяданнi / А. Каўко // Маладосць. — 2009. — № 11. — С. 10–13.
33. У старой леснiчоўцы ; Сустрэча ў дарозе : апавяданнi / Аляксей Каўко // Лiтаратура і мастацтва. 2012. — 24 жніўня (№ 34). — С. 17.
34. У старой леснічоўцы : апавяданне / Аляксей Каўко // Заря. — 2011. —5 ноября. — С. 7.
35. Цюха-Мацюха / Аляксей Каўко // Вожык смяецца : сатырычна-гумарыстычныя творы. Мiнск : Мастацкая літаратура, 1992. — С. 445–447.
36. Цімохава навука / Аляксей Каўко // Белорусская нива. — 2011. —9 июля.

1. Аляксей Каўко // Іванаўшчына літаратурная: ад сярэднявечча да сучаснасці : зборнік нарысаў / уклад. А. Крэйдзіч. – Мінск : Мінкопрынт, 2018. — С. 26–30.
2. Аляксей Каўко // Літаратурная карта Берасцейшчыны / рэд. i ўклад. А. Крэйдзіч. Брэст : ААТ «Брэсцкая друкарня», 2008. — С. 240–241.
3. Кавко Алексей Трофимович // Кто есть Кто в Республике Беларусь / под ред. И. В. Чекалова. Минск : Энциклопедикс, 2004. — С. 118.
4. Кавко Алексей Трофимович // Время и судьбы / Ивановский районный совет ветеранов ; автор идеи и составитель Л. А. Добродей. Брест : Ивановская районная типография, 2022. — С. 69–84.
5. Каўко Аляксей Трафімавіч // Памяць. Іванаўскі раён : гіст.-дакум. хроніка. Мiнск, 2000. — С. 509.
6. О подвигах, о доблести, о славе... / Ивановская районная организация Белорусского общественного объединения ветеранов ; сост. М. П. Горупа. – Иваново : Ивановская районная типография, 2015. – 349 с.
7. Почетные граждане. Кавко Алексей Трофимович // Ивановский район. Будущее создается сегодня / [А. М. Суворов, Ю. В. Мулявко, Н. В. Раевская и др.]. Брест : Полиграфика, 2019. — С. 14–15.
8. XV абласны пленэр разьбяроў манументальнай скульптуры / складальнік Ларыса Быцко. Брэст, 2018. — С. 10.

1.Бывайце, дарагi Аляксей Трафiмавiч! : [некралог] // Лiтаратура і мастацтва. 2012. 28 верасня (№ 39). С. 4; Народная трыбуна. 2012. 28 верасня (№ 40). С. 12.
2.Гетманчук, У. Успомнім добрым словам / Уладзімір Гетманчук // Заря. 2022. 30 марта. С. 18.
3.Каўко Аляксей Трафiмавiч : [некралог] // Заря. 2012. 27 сентября. С. 17.
4.Каўко, А. Т. «Да Беласточчыны мы так і не дайшлі» : [успамiны былога партызана] / Аляксей Трафiмавiч Каўко ; падрыхтаваў Б. Паўлоўскi // Вечерний Брест. 2010. 7 апреля. С. 16.
5.Котковец, А. Всегда среди людей / Алла Котковец // Чырвоная звязда. Iванава. 2012. 30 сакавіка. С. 3.
6.Котковец, А. Не знает отдыха перо… : [к 90-летию А. Т. Кавко] / Алла Котковец // Заря. 2012. 29 марта. С. 6.
7.Крейдич, А. Дыханье тёплое строки : Алексею Кавко – 80 лет // Заря. 2002. 28 марта.
8.Крэйдзiч, А. З ветэранам – ля веснiчак : [пра А. Т. Каўко] / Анатоль Крэйдзiч // Беларуская думка. 2003. № 9. С. 126–130.
9.Крэйдзіч, А. Паважаны. Заслужаны. Ганаровы! : [пра А. Т. Каўко] / Анатоль Крэйдзіч // Чырвоная звязда. Iванава, 2009. 21 ліпеня. С. 2.
10.Міхальчук, В. В. Каму прысвечаны скульптуры ў парку? / Валерый Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 4 жніўня (№ 31). — С. 28 : фат.
11.Сітуха, У. Жыве на Палессі пясняр : [пра А. Т. Каўко] / Уладзімір Сітуха // Заря. 2004. 10 июля. С. 5.
12.Соломка, И. Их судьбы историей стали : [в районной библиотеке им. Ф. И. Панферова состоялся вечер памяти, на котором участники познакомились с жизнью и деятельностью почетных граждан Алексея Трофимовича Кавко и др.] / Ирина Соломка // Янаўскі край. Іванава, 2019. 24 мая. С. 14.
13.Федарук, Н. Надзея на ўсё жыццё, або Сапраўдных мужчын «лепяць» сапраўдныя жанчыны : [аб А. Каўко] / Н. Федарук // Народная трыбуна. 2014. № 19. С. 11.
14.Цалюк, А. Алея знакамітых землякоў з’явілася ў грамадскім парку : [згадваецца Ян Пратасовіч] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. —7 верасня. — С. 10.
15.Цалюк, А. Пачаўся плэнер разьбяроў : [згадваецца Ян Пратасовіч, вобраз якога з’явіцца на алеі скульптур] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 24 жніўня. — С. 10.

1. 28 сакавіка 2012 г. – 90 гадоў з дня нараджэння Аляксея Трафiмавiча Каўко, пісьменніка, журналіста, заслужанага дзеяча культуры (1922–2012) [Электронны рэсурс] // Краязнаўства Берасцейшчыны. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/231-28-сакавіка-2012-г-–-90-гадоў-з-дня-нараджэння-аляксея-трафiмавiча-каўко-пісьменніка-журналіста-заслужанага-дзеяча-культуры-1922–2012. – Дата доступа : 24.01.2024.
2. 28 сакавіка 2022 г. — 100 гадоў з дня нараджэння Аляксея Трафiмавiча Каўко (1922–2012), пісьменніка, журналіста, заслужанага дзеяча культуры БССР [Электронны рэсурс] // Краязнаўства Берасцейшчыны. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/2744-28-sakavika-2022-g-100-gadou-z-dnya-naradzhennya-alyakseya-trafimavicha-kauko-1922-2012-pismennika-zhurnalista-zasluzhanaga-dzeyacha-kultury-bssr. – Дата доступа : 24.01.2024.
3.Алея знаменитых земляков [Электронный ресурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Режім доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2029-alleya-znamenitykh-zemlyakov . – Дата доступа : 14.11.2023.
4. Аляксей Трафімавіч Каўко [Электронны рэсурс] // bis.nlb.by. – Рэжым доступа : https://bis.nlb.by/ru/documents/153655 . – Дата доступа : 14.01.2024.
5. Аляксей Трафімавіч Каўко [Электронны рэсурс] // ВикипедиЯ. – Рэжым доступа : https://be.wikipedia.org/wiki/Аляксей_Трафімавіч_Каўко. – Дата доступа : 14.01.2024.
6. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі: мясціны і асобы [Электронны рэсурс] / Вікторыя Аскера // zviazda.by. – Рэжым доступа : https://zviazda.by/be/news/20180831/1535709259-vandrouka-pa-yanauskim-krai-myasciny-i-asoby. – Дата доступа : 15.11.2023/
7. Век — як помнік [Электронны рэсурс] // Звязда. – Рэжым доступа: https://zviazda.by/be/news/20220425/1650891343-vek-yak-pomnik. – Дата доступа : 14.01.2024.
8. Кавко Алексей Трофимович [Электронный ресурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/literaturnaya-ivanovshchina/27-literaturnaya-ivanovshchina. – Дата доступа : 14.01.2024.
9. Кавко Алексей Трофимович [Электронный ресурс] // Партизаны Беларуси. – Режим доступа : https://partizany.by/partisans/110331/. – Дата доступа : 14.01.2024.
10. КАВКО АЛЕКСЕЙ ТРОФИМОВИЧ [Электронный ресурс] // ИВАНОВСКИЙ РАЙОННЫЙ ИСПОЛНИТЕЛЬНЫЙ КОМИТЕТ. – Режим доступа : http://ivanovo.brest-region.gov.by/special/ru/2014-11-04-06-01-20-880-ru/view/2014-11-04-06-03-37-2000002262/. – Дата доступа : 14.01.2024.
11. Народные мастера украсят скульптурами парк Иваново к Дню письменности [Электронный ресурс] // www.cherven.by. – Режим доступа : http://www.cherven.by/2018/08/narodnye-mastera-ukrasjat-skulpturami-park-ivanovo-k-dnju-pismennosti/. – Дата доступа : 24.01.2024.
12.Цалюк, А. ПАЧАЎСЯ ПЛЕНЭР РАЗЬБЯРОЎ [Электронны рэсурс] / Анастасія Цалюк // Янов.BY. Информационный портал. – Рэжым доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/obshchestvo/pacha-sya-plener-razbyaro. – Дата доступа : 24.01.2024.

Скульптуру беларускага пісьменніка, перакладчыка, філосафа і энцыклапедыста канца 16-пач. 17 ст. Пратасовіча Яна Бенядзіктавіча стварыў майстар з Драгічына Валерый Манцэвіч які, да таго ж, з’яўляецца кіраўніком гуртка разьбы па дрэве Пярковіцкага сельскага Дома культуры..
Ян Бенядзіктавіч нарадзіўся ў в. Магільна на Піншчыне, цяпер гэта г. Іванава. Тут былі задуманы і напісаны яго маральна - навучальныя і навуковыя творы. Першая яго невялічкая кніжка «Паранімфус» была выдадзена ў 1595 годзе ў Вільні. Ян Пратасовіч быў адным з самых пладавітых паэтаў Княства эпохі Рэнесансу. Пісаў на польскай мове. Многія творы прысвечаны канкрэтным гістарычным асобам, пра што ён паведамляў у вершаваных прадмовах. Адрасуючы творы знатным людзям, паэт разлічваў на велікадушнасць і шчодрасць мецэнатаў.

Ян-Бенедыкт Пратасовіч нарадзіўся ў другой палова XVI ст. ў вёсцы Магільна на Піншчыне (цяпер г. Іванава Брэсцкай вобласці) ў сям’і Бенедыкта Васілевіча Пратасовіча і Марыны з Палубінскіх, сястры наваградскага кашталяна Аляксандра Палубінскага.
Ян Пратасовіч быў чалавекам адукаваным, ведаў лацінскую, грэчаскую i заходнееўрапейскія мовы, творы свае пісаў па-польску. Найбольш верагодна, што атрымаў адукацыю ў якім-небудзь заходнееўрапейскім універсітэце дзякуючы падтрымцы багатых мецэнатаў. У 1570–1580-я гг. Ян Пратасовіч займаў пасаду віленскага гарадскога суддзі. Мяркуюць, што з канца 1580-х i да сярэдзіны 1590-х гг. ён жыў у сваёй вёсцы на Піншчыне. Ажаніўся з дачкой берасцейскага кашталяна Рыгора Войны.
Ян Пратасовіч быў адным з самых пладавітых паэтаў Вялікага Княства Літоўскага эпохі Рэнесансу. Пісаў на польскай мове. У віленскай друкарні Я. Карцана пабачылі свет такія паэтычныя кнігі аўтара, як «Паранімфус» (1595), «Эпіцэдыум» (1597), «Партрэт старога чалавека» (1597), «Узор сумленнай белагаловай» (1597), «Ахвярадаўца» (1597), «Inventores rerum…» (1608).
Ян Пратасовіч быў прадстаўніком маладзейшага пакалення паэтаў у шматмоўнай паэзіі ВКЛ другой паловы XVI ст. Яго творчасць яскрава сведчыць пра змены, якія адбыліся ў жанравай сістэме і ў тэматыцы паэзіі Вялікага Княства: на першы план выходзяць сямейна-рытуальныя і маральна-дыдактычныя віды паэзіі, што адлюстроўвала парадыгму настрояў шляхецкага грамадства Рэчы Паспалітай пасля заканчэння Інфлянцкай вайны.
Літаратурную дзейнасць Ян Пратасовіч пачаў з невялікай кніжкі «Паранімфус» (Вільня, 1595), прысвечанай уступленню ў шлюб Я. Скуміна. 3 гэтага твора відаць, што аўтар добра ведаў Біблію i герояў Старога Запавету, «Іліяду» Гамера, творы Сафокла, Герадота, старажытнагрэчаскую міфалогію. Вобразы антычнай Грэцыі выкарыстоўваў, каб паказаць людзям узоры, на якія варта раўняцца.
Змяшчаў у творах вершаваныя звароты. Тэксту яго «Ялмужніка» папярэднічаў верш з найменнем: «Зварот да Чытача», дзе аўтар коратка выкладаў змест твора, раскрываў сімвалічную сутнасць «ялмужны» (міласці). На яго думку, той, хто падае міласціну, сам урэшце карыстаецца яе пладамі, бо «ялмужна» ачышчае душу чалавека ад грахоў, пазбаўляе яе тагасветных пакут. Клапоцячыся пра жабракоў і ўбогіх чалавек знаходзіць шлях да Бога, у яго сэрцы нараджаецца дабро і вялікая любоў, ува ўсіх зямных справах на дапамогу яму прыходзяць Божыя слугі – нябесныя анёлы. Для мастацкага метаду Яна Пратасовіча характэрна імкненне раскрываць у вершаваным прысвячэнні сэнс усяго твора. З гэтай мэтаю ён выкарыстоўваў розныя прыёмы. Адзін з іх – самахарактарыстыка героя. Так пабудаваны твор Яна Пратасовіча «Паранімфус», дзе ў прысвячэнні герой паведамляў пра свае абавязкі шафера, якія ён павінен быў выконваць у час вяселля. Многія творы Яна Пратасовіч прысвячаў канкрэтным гістарычным асобам, пра што і паведамляў у вершаваных прадмовах. Так, у вершы, які папярэднічаў твору «Кантэрфет», гаварылася, што ён напісаны ў гонар князя Аляксандра Палубенскага. Адрасуючы творы знатным людзям, паэт разлічваў на велікадушнасць і шчодрасць мецэнатаў.
«Inventores rerum, альбо Кароткае апісанне, хто што вынайшаў і даў людзям для ўжытку» прысвечана пісару Княства, браслаўскаму старасце Янушу Скуміну – герою першага твора паэта, «Паранімфуса». Некаторыя артыкулы ў «Inventores rerum» можна разглядаць як самастойныя вершы сатырычнага характару: «Пацалункі», «Запрагаць чатырох коней», «Рушніца», «Страляць з прашчы». На старонках «Inventores rerum» мы знаходзім шмат крытычных заўвагаў не толькі пра паводзіны шляхцянак, але і пра норавы тагачасных шляхціцаў, якія, вядома больш уплывалі на маральны клімат эпохі.

1. Кавалёў, С. Ян Пратасовіч / С. Кавалёў // Памяць. Пінскі раён : гіст.-дакум. хроніка. Мінск, 2003. — С. 80.
2. Кавалёў, С. В. Станаўленне польскамоўнай паэзіі ў полілінгвістычнай літаратуры Беларусі эпохі Рэнесансу / С. В. Кавалёў. – Мінск : БДУ, 2002. – 216, [2] c.
3. Кавалёў, С. Шматмоўная паэзія Вялікага Княства Літоўскага эпохі Рэнесансу : манаграфія / С. Кавалёў. Мінск : Кнiгазбор, 2010. – 375 с.
4. Ян Пратасовіч // Іванаўшчына літаратурная: ад сярэднявечча да сучаснасці : зборнік нарысаў / уклад. А. Крэйдзіч. Мінск : Мінкопрынт, 2018. — С. 7–14.
5. Ян Пратасовіч (XVI – пачатак XVII ст.) // Літаратурная карта Берасцейшчыны / рэд. i ўклад. А. Крэйдзіч. Брэст : ААТ «Брэсцкая друкарня», 2008. — С. 226–231.
6. XV абласны пленэр разьбяроў манументальнай скульптуры / складальнік Ларыса Быцко. Брэст, 2018. — С. 10.

1. Анушкін А. І. Ян Пратасовіч з Піншчыны // Помнікі гісторыі i культуры Беларусь. — 1978. — № 4.
2. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі : мясціны і асобы / Вікторыя Аскера // Літаратура і мастацтва. — 2018. — 31 жніўня (№ 34). — С. 4–5.
3. Гапееў, В. Ёсць у Іванава свая літаратурная гісторыя : [Ян Пратасовіч, Напалеон Орда, кароткія звесткі пра іх] / Валерый Гапееў // Івацэвіцкі веснік. — 2018. — 24 жніўня. — С. 5.
4. Кавалёў, І. Ян Пратасовіч – паэт, філосаф, энцыклапедыст / І. Кавалёў // Спадчына, 1999. — № 5–6. — С. 116–131.
5. Кошман, Ю. Поэт из прошлого / Ю. Кошман // Чырвоная звязда. Іванава, 2008. — 22 ліпеня. — С. 3.
6. Міхальчук, В. В. Каму прысвечаны скульптуры ў парку? / Валерый Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 4 жніўня (№ 31). — С. 28 : фат.
7. Цалюк, А. Алея знакамітых землякоў з’явілася ў грамадскім парку : [згадваецца Ян Пратасовіч] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. —7 верасня. — С. 10.
8. Цалюк, А. Пачаўся плэнер разьбяроў : [згадваецца Ян Пратасовіч, вобраз якога з’явіцца на алеі скульптур] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 24 жніўня. — С. 10.

1. 2023 г. — 415 гадоў з часу выдання паэтычнага твора Яна Пратасовiча «Inventores rerum» (Вiльня; 1608), пісьменніка, філосафа, энцыклапедыста, ураджэнца Iванаўшчыны [Электронны рэсурс] // Краязнаўства Берасцейшчыны. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/2972-2023-g-415-gadou-z-chasu-vydannya-paetychnaga-tvora-yana-pratasovicha-inventores-rerum-vilnya-1608-pismennika-filosafa-entsyklapedysta-uradzhentsa-ivanaushchyny/2972-2023-g-415-gadou-z-chasu-vydannya-paetychnaga-tvora-yana-pratasovicha-inventores-rerum-vilnya-1608-pismennika-filosafa-entsyklapedysta-uradzhentsa-ivanaushchyny. – Дата доступа : 24.11.2023.
2. Алея. Вандроўка па Янаўскім краі: мясціны і асобы [Электронны рэсурс] // zviazda.by. – Рэжым доступа : https://zviazda.by/be/news/20180831/1535709259-vandrouka-pa-yanauskim-krai-myasciny-i-asoby. – Дата доступа : 15.11.2023.
3. Алея знаменитых земляков [Электронный ресурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2029-alleya-znamenitykh-zemlyakov . – Дата доступа : 14.11.2023.
4. Народные мастера украсят скульптурами парк Иваново к Дню письменности [Электронный ресурс] // www.cherven.by. – Режим доступа : http://www.cherven.by/2018/08/narodnye-mastera-ukrasjat-skulpturami-park-ivanovo-k-dnju-pismennosti/. – Дата доступа : 24.01.2024.
5. Пратасовiч Ян [Электронны рэсурс] // vkl.by. – Рэжым доступа : http://vkl.by/articles/1746 . – Дата доступа : 14.01.2024.
6. Пратасовіч, Ян (—пасля 1608) [Электронны рэсурс] // Сводный Электронный Каталог библиотек Беларуси. – Рэжым доступа: http://unicat.nlb.by/opac/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_200&a001=BY-NLB-ar2501719&strq=l_siz=20 . – Дата доступа : 14.01.2024.
7. Протасович, Ян [Электронный ресурс] // ВикипедиЯ. – Режим доступа : https://ru.wikipedia.org/wiki/Протасович,_Ян. – Дата доступа : 14.01.2024.
8. Самые загадочные авторы [Электронный ресурс] // nlb.by. – Режим доступа : https://www.nlb.by/content/news/library-news/samye-zagadochnye-avtory/. – Дата доступа : 14.12.2023.
9. Цалюк, А. ПАЧАЎСЯ ПЛЕНЭР РАЗЬБЯРОЎ [Электронны рэсурс] / Анастасія Цалюк // Янов.BY. Информационный портал. – Рэжым доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/obshchestvo/pacha-sya-plener-razbyaro. – Дата доступа : 24.01.2024.
10. Ян Пратасовіч [Электронны рэсурс] // studfile.net. – Рэжым доступа : https://studfile.net/preview/8748090/page:29/. – Дата доступа : 14.01.2024.

Вобраз прысвечаны мастаку, паэту, патомнаму святару Анатолю Паўлавічу Рубановічу, стварыў Народны майстар Беларусі з вёскі Цераблічы Столінскага раёна Іван Піліпавіч Супрунчык.
Іван Супрунчык паказаў яго - адданага сына праваслаўя, улюбёнага патрыёта, высока маральнага чалавека сімвалічна, у выглядзе спакутаванага бусла, які быў вымушаны адбываць несправядлівы тэрмін пакарання ў канцлагеры ў далёкім Архангельску. Непахісная вера ў Бога ў тыя жудасныя гады зняволення, якая дапамагла Анатолю Паўлавічу, адлюстравана ў выглядзе палаючай свечкі. Унізе - так званы абрад «Дзяды», які сімвалізуе - хлеб і соль - заўсёдныя атрыбуты сустрэчы ў гасцінных беларусаў. Тым часам, Анатоль Рубановіч нібыта «запрашае» да дыялогу тых, хто жыў раней, і хто жыве зараз...

Анатоль Паўлавіч Рубановіч нарадзіўся 12 красавіка 1908 г. у Стаўбцоўскім раёне Мінскай вобласці ў сям’і праваслаўнага святара Паўла Адамавіча Рубановіча (1876–1940), ураджэнца Пінскага павета Мінскай губерні. У 1927 г. Анатоль Рубановіч прыехаў з Мінска ў вёску Махро Пінскага павета Палескага ваяводства (цяпер Іванаўскага раёна Брэсцкай вобласці), куды для службы ў мясцовай Петрапаўлаўскай царкве быў накіраваны яго бацька.
Анатоль Рубановіч атрымаў добрую адукацыю. Здольнасці да малявання ў падлетка праявіліся даволі рана. Першай прыступкай да ведаў для Анатоля стала мастацкае вучылішча ў Варшаве, куды ён трапіў па спецыяльнай праграме для адораных беларусаў, якая ўключала ў сябе і вучобу за мяжой. Далей ён удасканальвае сваё майстэрства ў Вене і Парыжы, адкуль вяртаецца ў стаўшую яму роднай вёску сапраўдным мэтрам.
З дапамогай стрыечнай сястры Ксеніі Анатоль Рубановіч у 1938 г. ладзіць сваю выставу ў Вільні, дзе з работамі палескага мастака знаёміцца культурная грамадскасць Польшчы і Літвы. Тым жа часам ствараюцца непаўторныя па велічы і прыгажосці творы: абразы Міколы Чудатворца, Серафіма Сароўскага, Распяцце.
У 1940 г. пасля смерці бацькі Анатоль Рубановіч становіцца псаломшчыкам у Махроўскай Петра-Паўлаўскай царкве і добрасумленна выконвае свае абавязкі.
Страшным выпрабаваннем стала Вялікая Айчынная вайна. Як самага адукаванага ў вёсцы, А. П. Рубановіча немцы прызначылі старшынёй Махроўскай воласці. Мясцовыя старажылы сцвярджаюць, што калі б не мудрасць і чалавекалюбства Анатоля Паўлавіча, магчыма, сёння такога населенага пункта не было б на карце раёна. Ён умеў памірыць пасвараных аднасяльчан, ніводная скарга не дайшла да фашыстаў. Валодаючы нямецкай і польскай мовамі, двойчы ратаваў землякоў ад немінучай смерці: 25 лютага 1944 г., калі пад прыцэлам варожых кулямётаў знаходзіліся каля сотні вяскоўцаў, і праз некалькі дзён, 2 сакавіка, калі раз’юшаныя каты зноў наладзілі аблаву.
Адступаючы летам 1944-га, фашысты многіх жыхароў Махро пагналі ў Германію. Сярод іх апынуўся і Анатоль Рубановіч з маці і жонкай Анастасіяй Андрэеўнай. Вызвалялі іх амерыканцы. Як у чалавека адукаванага, у яго была магчымасць уладкавацца на захадзе, але А. П. Рубановіч не адчуваў за сабой віны, таму вярнуўся на радзіму. Праўда, мясцовыя ўлады палічылі інакш, і 23 жніўня 1947 г. яго арыштоўваюць, рашэннем ваеннага трыбунала прызнаюць віноўным у сувязі з фашыстамі, а мерай пакарання прызначаюць пазбаўленне волі тэрмінам на дзесяць гадоў. Дачушцы Волечцы тады было ўсяго дзевяць месяцаў.
Махроўцы збіралі подпісы ў абарону свайго слыннага аднавяскоўца, толькі гэта не дапамагло. Тры гады ён правёў у Мінскай турме, чатыры – у далёкай Архангельскай вобласці. Там ён стварае свае выдатныя вершы, піша карціны. Магчыма, і цяпер у прыватных калекцыях на тэрыторыі былога Савецкага Саюза маюцца тварэнні пэндзля А. П. Рубановіча.
29 ліпеня 1954 г., праз доўгія сем гадоў, з падарваным здароўем вяртаецца Анатоль Паўлавіч у Махро, да сваёй сям’і. Цяжка было ўладкавацца на працу чалавеку з ярлыком «вораг народа», але работа знайшлася. Да самай смерці працаваў ён настаўнікам выяўленчага мастацтва мясцовай школы, загадчыкам клуба, кіраваў калгасным хорам, займаўся паэзіяй. У той жа час на свет з’явіліся шмат пейзажаў, партрэтаў землякоў, якія дастойна ўпрыгожвалі многія выставы.
Настаўнік ніколі не павышаў голас на сваіх выхаванцаў. На ўроках ён адносіўся з павагай да любой вучнёўскай работы. Словы «ужо лепш», «у гэтым нешта ёсць», «ты робіш поспехі» заўсёды суправаджалі ягоны аналіз дзіцячых малюнкаў. І рабяты цягнуліся да свайго педагога, старэйшага таварыша і дарадчыка. Напэўна, таму ў А. П. Рубановіча засталося шмат паслядоўнікаў, якія звязалі свой лёс з мастацкай творчасцю. Бадай, самым знакамітым у гэтай кагорце з’яўляецца Аляксей Васільевіч Кузьміч (1945–2013), член Беларускага саюза мастакоў, аўтар вялікай калекцыі жывапісу з вобразам Мадоны.
Анатоль Паўлавіч таксама валодаў выдатным паэтычным дарам. Вельмі доўга яго вершы былі невядомыя. Незадоўга да смерці яго жонка Анастасія Андрэеўна, адчуваючы набліжэнне смерці, перадала сшытак, які захоўвала 20 гадоў, Марыі Пятроўне Гарупе, якая доўгі час збірала матэрыялы пра лёс Рубановіча. Вершы, датаваныя 1953–1958 гг., напісаны Анатолем Паўлавічам у ссылцы. На кожнай старонцы ў клетачку, спісаны акуратным почыркам, – філасофстваванне пра жыццё і смерць, пра дабро і зло, пра дзень сённяшні і заўтрашні, пра самых дарагіх яму людзей – жонку, маці і дачку. У іх крык душы і прага жыцця, надзея і любоў да роднай зямлі.
Памёр Анатоль Паўлавіч 14 студзеня 1970 г., пахаваны на вясковых могілках у Махро.
21 снежня 2007 г. адкрыты новы раздзел экспазіцыі Махроўскага гісторыка-краязнаўчага музея – «Майстры мастацтваў», які ўключае матэрыялы пра жыццё і творчасць мастака, паэта і настаўніка А. П. Рубановіча, а таксама пра яго вучняў і паслядоўнікаў. Да 100-годдзя з дня нараджэння А. П. Рубановіча ў Махроўскай школе прайшла ўрачыстасць, на магіле ўстаноўлены і асвячоны новы гранітны помнік.
1 верасня 2018 г. на алеі знакамітых землякоў у Іванаўскім парку з’явілася драўляная скульптура А. П. Рубановіча.

1. Алексей Кузьмич. Творец возвышенных Мадонн : эссе, воспоминания, публикации, откровения / [составитель А. А. Кузьмич]. – Минск : Мастацкая літаратура, 2015. – 238 с., [40] л. цв. ил.
2. Гваздзёў, С. След калабаранта : (мастак Анатоль Рубанович) / Сяргей Гваздзёў // Крэскі да партрэтаў мастакоў з Заходняй Беларусі : нарысы / Сяргей Гваздзёў. Мінск, 2013. — С. 305–317.
3. Курков, И. Н. Мастер и мадонны : [о живописце Алексее Кузьмиче] // Брестчина: легенды, события, люди / И. Н. Курков. Минск, 2005. — С. 262.
4. Мохро // Города и районы Брестчины: история и современность. Ивановский район / [Е. Г. Калечиц, А. А. Горбацкий, Т. М. Тохиян и др.]. Брест, 2017. — С. 795–796.
5. Нікалайчук, Д. Радзіма ў чалавечым жыцці : мастацкая і творчая спадчына паэта-мастака Анатоля Рубановіча – ураджэнца в. Махро Іванаўскага раёна / Д. Нікалайчук, Г. Кунахавец // Духоўнае самавызначэнне асобы ў сучасным свеце : памяці Я. Янішчыц / УА «Брэсцкі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. С. Пушкіна». Брэст , 2015. —С. 72–74.
6. Петропавловская церковь : [д. Мохро] / Т. В. Габрусь // Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область. Минск, 1990. — С. 196–197.
7. Рожковец, С. А. Мохро глазами очевидца : летопись Мохровского сельсовета Ивановского района Брестской области / Сергей Рожковец. Брест : Полиграфика, 2011. — С. 207.
8. Рубановіч Анатоль Паўлавіч // Памяць. Іванаўскі раён : гіст.-дакум. хроніка. Мінск, 2000. — С. 521.
9. XV абласны пленэр разьбяроў манументальнай скульптуры / складальнік Ларыса Быцко. Брэст, 2018. — С. 10.

1. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі: мясціны і асобы / Викторыя Аскера // Літаратура і мастацтва. — 2018. — 31 жніўня (№ 34). — С. 4–5.
2. Горупа, М. Воздать должное земляку : [о А. П. Рубановиче] / Мария Горупа // Чырвоная звязда. Іванава, 2006. — 13 чэрвеня (№ 57). — С. 1.
3. Горупа, М. Искусство во имя жизни : [о художнике, педагоге из д. Мохро А. П. Рубановиче] / Мария Горупа // Чырвоная звязда. Іванава, 2007. —18 мая (№ 50). — С. 2.
4. Горупа, М. Патриотический центр Ивановщины : [история историко-краеведческого музея Мохровской СШ, 1979–2015 гг.] / Мария Горупа // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 20 лютага (№ 8). — С. 6.
5. Жушма, В. Пакланіліся таленту : [100-гадовы юбілей знакамітага земляка] / Васіль Жушма // Чырвоная звязда. Іванава, 2008. — 17 чэрвеня. — С. 2.
6. Іваненка, А. З хараством духоўным заручоныя / Арцём Іваненка // Полымя. — 2018. — № 8. — С. 115–131.
7. Игнатовец, Т. Слово о земляке : [о Василии Даниловиче Масляке; его жена, Ольга Анатольевна, – дочь А. П. Рубановича] / Татьяна Игнатовец // Янаўскі край. Іванава, 2017. — 8 верасня. — С. 13.
8. Карлюкевіч, А. Краскі Радзімы : [падарожжа па Палессі] / Алесь Карлюкевіч // Полымя. — 2008. — № 10. — С. 149–168.
9. Козлович, В. И нет в мире краше деревни моей / Валентина Козлович ; фото Павла Богуша // Сельская газета. — 2023. — 8 июня. — С. 9.
10. Котковец, А. На экскурсию – в Мохро : в местном историко-краеведческом музее хранятся уникальные документы / Алла Котковец // Заря. — 2015. — 30 мая. — С. 5.
11. Крывецкая, Н. Знакамітасці ў дрэве : [пра абласны пленэр разьбяроў манументальнай скульптуры; створана скульптура А. Рубановіча] / Наталля Крывецкая // Заря. — 2018. — 1 сентября (№ 87). — С. 6.
12. Кунахавец, А. У мастацкай зале Рубановiча – папаўненне : [пра новыя карцiны-экспанаты ў зале мастака А. П. Рубановiча у музеi Махроўскай СШ] / Алена Кунахавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2011. — 27 снежня. — С. 3.
13. Кунахавец, А. Вяртанне Рубановiча : [захаванне памяцi пра мастака, педагога А. П. Рубановiча (1908–1970) ў в. Махро Iванаўскага раёна] / Алена Кунахавец // Народная трыбуна. 2008. — 23 лютага (№ 8). — С. 12.
14. Кунахавец, А. Мастак, паэт i настаўнiк / Алена Кунахавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2008. —15 студзеня.
15. Кунахавец, А. Памяць даўжэй за жыццё: наша спадчына : [А. П. Рубановіч – мастак, паэт] / Алена Кунахавец // Белорусская нива. —2007. — 10 февраля. — С. 14.
16. Кунахавец, А. Усе фарбы – на карысць Радзіме : [жыццё і творчасць мастака А. П. Рубановіча] / Алена Кунахавец // Настаўнiцкая газета. —2008. — 25 сакавіка. — С. 4.
17. Кухарчук, В. Прыгажосць і духоўнасць – паняцці тоесныя : [біяграфія А. П. Рубановіча і яго сям’і] / Валерый Кухарчук // Чырвоная звязда. Іванава, 2010. — 22 студзеня. — С. 4.
18. Міхальчук, В. В. Каму прысвечаны скульптуры ў парку? / Валерый Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 4 жніўня (№ 31). — С. 28 : фат.
19. Михновец, А. Мохро: от истории до дня сегодняшнего : [о сложной судьбе А.П. Рубановича] / Алина Михновец // Янаўскі край. Іванава, 2020. — 17 ліпеня (№ 29). — С. 8–9.
20. Михальчук, В. В числе лучших : [делегация Ивановского района, представленная Мохровской СШ, приняла участие в III Национальном форуме «Музеи Беларуси»; в экспозиции были представлены произведения местного художника А. П. Рубановича] / Валерий Михальчук // Чырвоная звязда. Іванава, 2017. — 27 снежня. — С. 3.
21. Муха, Ф. Полесье рисовал учитель : столетие со дня рождения А. Рубановича из д. Мохро отметят на Брестчине / Фёдор Муха // Рэспублiка. 2008. — 11 красавiка. — С. 8.
22. Павлюковец, А. Я имел счастье его знать : [о художнике, педагоге А. П. Рубоновиче (к 100-летию со дня рождения)] / Анатолий Павлюковец // Чырвоная звязда. Іванава, 2008. — 1 лютага. — С. 3.
23. Рагін, Я. Сам-насам з Мадоннай : [пра А. Кузьміча; згадваецца А. Рубановіч] / Яўген Рагін // Культура. — 2014. — № 13. — С. 12.
24. Рожковец, С. Имя, реабилитированное земляками : [о А. П. Рубановиче] / С. Рожковец // Чырвоная звязда. Іванава, 2007. — 19 чэрвеня. — С. 3.
25. Рожковец, С. Честное имя А. П. Рубановича должно быть реабилитировано : [псаломщик Мохровской церкви до 1942 г.] / С. Рожковец // Чырвоная звязда. Іванава, 2007. — 27 ліпеня. — С. 5.
26. Ушанавалі памяць земляка : [аб урачыстасцях да 100-годдзя з дня нараджэння А. П. Урбановіча ў в. Махро Іванаўскага раёна] // Народная трыбуна. — 2008. — 19 красавіка (№ 16). — С. 2.
27. Фатыхава, Г. Мадонны для землякоў Кузьміча : [у Махроўскай сярэдняй школе працуе музей мастака Анатоля Рабіновіча, былога настаўніка Аляксея Кузьміча] / Галія Фатыхава // Літаратура і мастацтва. — 2014. — 11 ліпеня (№ 27). — С. 13.
28. Цалюк, А. Алея знакамітых землякоў з’явілася ў гарадскім парку : [у т. л. скульптура А. Рубановіча] / Анастасія Цалюк // Чырвоная звязда. Іванава, 2018. — 7 верасня. — С. 10.
29. Цалюк, А. Пачаўся плэнер разьбяроў : [згадваецца Ф. Бруздовіч] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 24 жніўня. — С. 10.
30. Чэмер, М. Махро: Аляксей Кузьміч і Анатоль Рубановіч : [пра школьны народны гісторыка-краязнаўчы музей Махроўскай сярэдняй школы Іванаўскага раёна] / Мікола Чэмер // Настаўніцкая газета. —2018. — 1 верасня. — С. 15.

1. Иваново и окрестности = Ivanovo district : [фотоальбом; упоминается молодовский колокол]. – Брест : РИА «Вечерний Брест», 2014. – 95 с.

1. Августовское ; Позолоть берез ; Край, в зиме уверенный : [стихи] / Анаталий Рубанович // Чырвоная звязда. Іванава, 2012. — 14 жніўня. —С. 7.
2. Зимой ; По белому простору ; Снегирь ; Бытовая картинка : [стихи] / Анаталий Рубанович // Чырвоная звязда. Іванава, 2012. — 23 сакавіка. — С. 6.
3. Печальное сказанье ; Из письма к жене ; Весенняя русская ; Письмо к матери ; Вдали от любимой жены ; Воспоминания ; Незабудкам : [стихи] / Анаталий Рубанович // Чырвоная звязда. Іванава, 2008. — 20 мая.

1. 12 красавіка 2023 г. — 115 гадоў з дня нараджэння Анатоля Паўлавіча Рубановича (1908–1970), мастака, паэта, настаўніка [Электронны рэсурс] // Краязнаўства Берасцейшчыны. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/3027-12-krasavika-2023-g-115-gadou-z-dnya-naradzhennya-anatolya-paulavicha-rubanovicha-1908-1970-mastaka-paeta-nastaunika. – Дата доступа : 14.12.2023.
2. 12 красавіка 2018 г. — 110 гадоў з дня нараджэння Анатоля Паўлавіча Рубановіча (1908–1970), мастака, паэта, настаўніка [Электронны рэсурс] // Краязнаўства Берасцейшчыны. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/1581-2018-g-435-gadou-z-chasu-adliccya-moladauskaga-zvona-ivanaski-r-n-1583-pomnika-starazhytnabelaruskaj-gistoryi-i-kultury/1581-2018-g-435-gadou-z-chasu-adliccya-moladauskaga-zvona-ivanaski-r-n-1583-pomnika-starazhytnabelaruskaj-gistoryi-i-kultury. – Дата доступа : 14.12.2023.
3. Анатоль Паўлавіч Рубановіч. Віртуальны музей. Частка1 [Электронны рэсурс] // www.youtube.com. – Рэжым доступа : https://www.youtube.com/watch?v=9vzv_d4d0iE. – Дата доступа : 14.11.2023.
4. Махро: Аляксей Кузьміч і Анатоль Рубановіч… [Электронны рэсурс] // http://ray.ng-press.by. – Рэжым доступа : http://ray.ng-press.by/vystavy/mahro-alyaksej-kuzmich-i-anatol-rubanovich/. – Дата доступа : 14.12.2023.
5. Полесье рисовал учитель [Электронный ресурс] // www.sb.by. – Реиым доступа : https://www.sb.by/articles/polese-risoval-uchitel.html . – Дата доступа : 15.11.2023.
6. Рубановіч, Анатоль Паўлавіч (паэт ; мастак ; 1908—1970) [Электронны рэсурс] // СЭК Беларуси. – Рэжым доступа : http://unicat.nlb.by/opac/pls/dict.prn_ref?tu=r&tq=v0&name_view=va_aall&a001=BY-NLB-ar9979751&strq=l_siz=20. – Дата доступа : 14.11.2023.
7. Художественный зал А.П. Рубановича [Электронный ресурс] // ГУО “Мохровская средняя школа”. – Режим доступа : http://moh.ivanovo.edu.by/ru/main.aspx?guid=23941. – Дата доступа : 14.01.2024.
8. Цалюк, А. ПАЧАЎСЯ ПЛЕНЭР РАЗЬБЯРОЎ [Электронны рэсурс] / Анастасія Цалюк // Янов.BY. Информационный портал. – Рэжым доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/obshchestvo/pacha-sya-plener-razbyaro. – Дата доступа : 24.01.2024.
9. Народные мастера украсят скульптурами парк Иваново к Дню письменности [Электронный ресурс] // www.cherven.by. – Режим доступа : http://www.cherven.by/2018/08/narodnye-mastera-ukrasjat-skulpturami-park-ivanovo-k-dnju-pismennosti/. – Дата доступа : 24.01.2024.

Скульптуру, прысвечаную знакамітай фалькларыстцы, этнографу Марыі Саковіч, якая была членам Імператарскага Рускага геаграфічнага таварыства і зрабіла значны ўклад у гісторыю і фальклор Брэсцка-Пінскага Палесся, стварыў Уладзімір Чыквін – народны майстар Рэспублікі Беларусь, член беларускага Саюза майстроў народнай творчасці.
Збіральны вобраз маладой жанчыны 19 ст., якая ў капелюшы, каб спякотнае палескае сонца не пякло галаву, з палявой торбачкай, у якой ёсць неабходныя рэчы для запісу народных твораў, выпраўляецца ў дарогу. На самым версе скульптуры змешчана сялянская ластаўка – сваеасаблівы сімвал багатай вуснай народнай творчасці беларусаў, якая абавязкова патрабуе пісьмовай фіксацыі.

Нарадзілася ў в. Моладава. Фалькларыст, этнограф. Член Імператарскага Рускага геаграфічнага таварыства. Яна зрабіла значны ўнёсак у гісторыю і фальклор Брэсцка-Пінскага Палесся. Ў 80-ыя гады ХIХ стагоддзя Марыя Саковіч вяла гісторыка-этнаграфічныя даследаванні ў мястэчку Моталь.
Марыя Саковіч з’яўляецца аўтарам навуковай працы «Сяляне мястэчка Моталь і іх песні», выдадзенай у 1888 г. Дарэчы, у Моталі Марыя запісала больш за 200 песень. Яна была членам Імператарскага Рускага геаграфічнага таварыства.

1. XV абласны пленэр разьбяроў манументальнай скульптуры / складальнік Ларыса Быцко. Брэст, 2018. — С. 10.

1. Ксенда, М. Аб кнізе Марыі Саковіч “Сяляне Моталя і іх песні”(1888) [Тэкст] // Загараддзе. — 2000. — №2. — С.175—177.
2. Марыя Саковіч і яе ўнёсак у гісторыю і фальклор Брэсцка-Пінскага Палесся / Рамановіч Павел, Ермаковіч Леанід // Моўнакультурная прастора Брэсцка-Пінскага Палесся : зборнік навуковых артыкулаў : [у 2 ч.] / Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, Установа адукацыі "Брэсцкі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. С. Пушкіна", Кафедра гісторыі беларускай мовы і дыялекталогіі. — Брэст, 2011. — Ч. 2. — С. 61―63
3. Міхальчук, В. В. Каму прысвечаны скульптуры ў парку? / Валерый Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 4 жніўня (№ 31). — С. 28 : фат.
4. Цалюк, А. Алея знакамітых землякоў з’явілася ў грамадскім парку : [згадваецца Ян Пратасовіч] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. —7 верасня. — С. 10.
5. Цалюк, А. Пачаўся плэнер разьбяроў : [згадваецца Ян Пратасовіч, вобраз якога з’явіцца на алеі скульптур] / А. Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 24 жніўня. — С. 10.

Непаўторная і самабытная экспазіцыя куфэркаў, скрынак, скарбонак і дэкаратыўнага фарбаванага посуду і шмат усяго таго, што зроблена рукамі працавітых і нястомных жыхароў маленькай вёсачкі Агова, існуе ў Ляхавіцкім сельскім Доме культуры.
Сваю прапіску экспазіцыя «Агоўскі куфэрак» атрымала невыпадкова. У першую чаргу гэта было прадыктавана неабходнасцю задзейнічаць тэрыторыю Ляскавіцкага сельсавета як турыстычнага аб’екта. Улічваючы наяўнасць памяшкання было прынята рашэнне размясціць у ім экспазіцыю куфэркаў, шкатулак, скарбонак і дэкаратыўнага размаляванага посуду і прадоўжыць добрую справу нашых продкаў – выраб і роспіс куфэркаў, чым сёння займаюцца вучні і настаўнікі дзіцячай школы мастацтваў народнай дэкаратыўна-прыкладной творчасці. Дзякуючы таленавітым, самаадданым людзям і нарадзілася такая непаўторная і самабытная экспазіцыя, якую будуць наведваць не толькі вучні школ, але, спадзяюся, і вялікая колькасць турыстаў, – паведаміла начальнік аддзела культуры Іванаўскага райвыканкама Валянціна Барадзінчык, якая выступіла ініцыятарам праекта па адраджэнні ўнікальнага промыслу – роспісу куфэркаў.
Былая работніца Агоўскай фабрыкі сувеніраў Жана Ярмац, якая прымала ўдзел у мерапрыемстве, узгадала цяжкую і складаную працу па стварэнню і роспісу куфэркаў. Жанчына падкрэсліла, што эскізы трафарэтаў, па якіх уручную распісваліся куфэркі, прыходзілі на Агоўскую фабрыку з Брэста. Кожны элемент меў асабісты знак.
Экспазіцыя, прадстаўленая старадаўнімі куфэркамі і шкатулкамі (самы старэйшы куфар датуецца 1917 годам) будзе рэгулярна папаўняцца куфрамі, посудам і іншымі вырабамі мясцовых жыхароў, а таксама вучняў і выкладчыкаў школы.

1. Климовец, Д. Где увидеть “Оговские куфры”? / Дарья Климовец // Янаўскі край. Іванава, 2020. — 13 ноября. — С. 4.
2. Кривецкая, Н. Филантроп из "Грифа", чудо в полене и молодовский Тесла / Наталья Кривецкая // Заря. — 2020. — 17 октября (№ 84). — С. 10—11.
3. Цалюк, А. Стваралі цуд на куфрах / Анастасія Цалюк // Янаўскі край. Іванава, 2019. — 20 снежня (№ 73). — С. 6.

1. Валах, М. Не край, а туристический рай [Электронны рэсурс] / Марина Валах // БЕЛТА. – Рэжым доступа : https://www.belta.by/regions/view/ne-kraj-a-turisticheskij-raj-452754-2021/. – Дата доступа : 24.01.2024.
2. Оговские сундуки [Электронны рэсурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Рэжым доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2056-ogovskie-sunduki. – Дата доступа : 14.12.2023.
3. СТВАРАЛІ ЦУД НА КУФРАХ [Электронны рэсурс] // Янов.BY. Информационный портал. – Рэжым доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/kultura/stvarali-tsud-na-kufrakh. – Дата доступа : 24.01.2024.
4. Экскурсия в музей "Агоўскі куфэрак" [Электронны рэсурс] // ok.ru. – Рэжым доступа : https://ok.ru/profile/565818637554/statuses/154098309840370. – Дата доступа : 24.01.2024.

1. Агоўская куфры // Памяць. Іванаўскі раён : гіст.-дакум. хроніка. Мiнск, 2000. — С. 540-541.
2. Огово // Города и районы Брестчины: история и современность. Ивановский район / [Е. Г. Калечиц, А. А. Горбацкий, Т. М. Тохиян и др.]. Брест, 2017. — С. 797.

1. Ізотава, Т. М. Маленькі даследчык : [аб даследчай рабоце Мацвея Жыдко "Агоўскія куфры"] / Т. М. Ізотава // Янаўскі край. Іванава, 2022. — 4 лютага (№ 5). — С. 6.

1. Аговские сундуки (Агоўскія куфры) [Электронный ресурс] // skarbnica.by. – Режим доступа : https://skarbnica.by/аговские-сундуки. – Дата доступа : 14.11.2023.
2. Агоўскія куфры : [Электронны рэсурс] // rv-blr.com. – Рэжым доступа : https://rv-blr.com/dictionary/show/6883/ . Дата доступа : 14.11.2023.
3. Агоўскія куфры : [Электронны рэсурс] // gants-region.info. – Рэжым доступа : http://www.gants-region.info/index/agowskija_kufry/0-1635 - Дата доступа : 14.11.2023.
4. Ковалева, А. В. Единство формы предмета и его украшения : белорусский сундук : [Электронный ресурс] / А. В. Ковалева. – Режим доступа : https://uchportal.by/baza-materialov/izobrazitelnoe-iskusstvo/belorusskij-sunduk . – Дата доступа : 14.12.2023.
5. Куфар «Агоўскі» : [Электронны рэсурс] // dkmf.by. – Рэжым доступа : https://www.dkmf.by/catalog/sunduk--ogovskiji . – Дата доступа : 14.11.2023.
6. Оговская роспись : [Электронный ресурс] // rukotvorchestvo.ucoz.ru. – Режим доступа : https://rukotvorchestvo.ucoz.ru/publ/istorija_rospisi/ogovskaja_rospis/ogovskaja_rospis/15-1-0-2 . Дата доступа : 14.11.2023.
7. Оговская роспись : традиционное искусство Беларуси : [Электронный ресурс] // veryimportantlot.com . – Режим доступа : https://veryimportantlot.com/ru/news/obchestvo-i-lyudi/tradicionnoe-iskusstvo-belarusi-ogovskaya-rospis?utm_campaign=shareaholic&utm_medium=facebook&utm_source=socialnetwork . – Дата доступа : 14.11.2023.
8. Оговская роспись: традиционное искусство Беларуси : [Электронный ресурс] / Кобринский ГПК. – Режим доступа : https://vk.com/wall-161140898_1921 . – Дата доступа : 14.11.2023.
9. Оговская роспись : традиционное искусство Беларуси : [Электронный ресурс]. – Режим доступа : https://t.me/luchofficial/391. – Дата доступа : 14.11.2023.
10. [Оговские сундуки] : [Электронный ресурс] / Брестская фабрика сувениров . – Режим доступа : https://dzen.ru/b/ZEDlny6T017U5MHT . – Дата доступа : 14.11.2023.
11. Оговские сундуки. Беларусь : [Электронный ресурс] / Славянская горница . – Режим доступа : https://ok.ru/svetelkava/topic/153858066650430 . – Дата доступа : 14.11.2023.
12. Технология росписи по дереву. Лабораторный практикум : [Электронный ресурс]. – Режим доступа : https://obuchalka.org/20210727134648/tehnologiya-rospisi-po-derevu-laboratornii-praktikum-rigaleva-l-n-2015.html . – Дата доступа : 14.11.2023.

Мотальскі музей народнай творчасці заснаваны ў 1983 г. па ініцыятыве Міністэрства культуры БССР і калгаса «40 год Кастрычніка» на падставе «Плана правядзення мерапрыемстваў па арганізацыі музея-заказніка народнай і самадзейнай творчасці Мотальскага рэгіена», распрацаванага сумесна творчай групай раённага аддзела культуры, рэспубліканскага навукова-метадычнага цэнтра, праўленнем калгаса «40 год Кастрычніка».
У в. Моталь Іванаўскага раёна Брэсцкай вобласці ў 1984 г. пад музей народнай творчасці распачалося ўзвядзенне спецыяльнага будынка, якое завяршылася напачатку 1990 г. У 1988 г. дырэктарам Мотальскага музея, які атрымаў статус дзяржаўнага, была назначана Вольга Рыгораўна Мацукевіч. Сама пісала навуковую канцэпцыю, тэматычныя планы. Разам з калегамі, аддзелам культуры райвыканкама на чале з Уладзімірам Васільевічам Шэляговічам правяла каласальную работу па ўзвядзенні будынка музея, наладжванні працы ў ім, зрабіла ўсё магчымае і немагчымае, каб музей быў цікавым, наведвальным і папулярным.
Першымі музейнымі экспанатамі былі паступленні прадметаў з школьных музеяў, калгаснага музея баявой і працоўнай славы, створанага сакратаром партыйнай арганізацыі калгаса П. П. Пташыцам. Мастацкім афармленнем музея займаўся мастак Уладзімір Міхайлавіч Капшай. Экспазицыйная плошча – 820 кв. м. Музей быў адкрыты 13 жніўня 1995 г., што стала значнай падзеяй для ўсяго Палесся.
7 студзеня 2002 г. В. Р. Мацукевіч ад імя калектыву музея атрымала дыплом спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь за шматгранную работу па прапагандзе і папулярызацыі народнай творчасці і традыцыйных промыслаў. У 2007 г. установа атрымала дыплом І ступені ў намінацыі «Лепшы турыстычны аб’ект» конкурсу «Пазнай Беларусь».
За дваццаць пяць гадоў (1988–2012) работы ў музеі Вольга Мацукевіч сабрала багатыя калекцыі археалогіі, керамікі, ткацтва, вышыўкі, іканапісу і жывапісу, посуду і мэблі, якія расказваюць пра гісторыю і матэрыяльна-духоўную культуру Заходняга Палесся. В. Р. Мацукевіч таксама стаяла ля вытокаў міжнароднага кулінарнага фестывалю «Мотальскія прысмакі», была аўтарам яго канцэпцыі.
Экспазіцыя музея ўключае аддзелы: гісторыі і сялянскага побыту, раместваў, земляробства, ільноапрацоўкі, ткацтва, адзення, абрадаў. У залах прадстаўлены: дыярама рыначнай плошчы Моталя ХVI ст., панарама колішняга Моталя і ракі Ясельда канца ХVII ст., інтэр’ер сялянскай хаты ХIХ ст., выдатныя вырабы майстроў па дрэву, кавалёў, рымароў, мачальнага промыслу.
Дэманструецца ткацтва, ручнікі, абрусы, сурвэты і страі мотальскага адзення. Наведвальнікі знаёмяцца з традыцыямі святкавання зімовых, веснавых, летніх, восенскіх, сямейна-абрадавых дзеяў. Багатая фотатэка (звыш 4000 негатываў) даваеннага і пасляваеннага часу першага мотальскага фатографа А. А. Мінюка, якая дапаўняе ілюстрацыйным матэрыялам кожную залу экспазіцыі, з’яўляецца выдатным дакументам паўвекавога перыяду жыцця палескай вескі (1927–1977). У многіх залах змешчаны работы вядомых беларускіх мастакоў У. Капшай, А. Марачкіна, У. Тоўстіка, У. Бабкіна.
Музей пастаянна наладжвае выставы на абласных і раенных святах, фальклорных фэстах і інш. Выставачная зала музея раз пораз мяняе свае аббліча. З багатых фондаў музея тут рэгулярна афармляюцца выставы вышыўкі, ткацтва, малюнка на шкле, посуду, драўлянай жанравай скульптуры і інш. Неаднаразова зала запаўняецца вырабамі славутых народных майстроў Брэстчыны.
Асаблівы каларыт музею надае народны фальклорна-этнаграфічны тэатр «Мотальскія суседзі» Мотальскага СДК. Наведвальнікі могуць стаць удзельнікамі стварэння абрадавага вясельнага каравая, павадзіць купальскае карагод, пакалядаваць, патанчыць пад жывую народную музыку на мотальскіх зборнях, паслухаць вясёлую гісторыю з палескай жыцця.
З 2012 г. дырэктарам стала Вольга Рыгораўна Кульбеда. На 2016 г. налічвалася 18,6 тысяч музейных прадметаў асноўнага фонду. Да асноўнай экспазіцыі дабаўлены філіялы: музей хлеба «Ветраны млын», музей археалогіі «Нашы карані», музей традыцыйнай культуры «Дом траўніка». Аўтарам навуковай канцэпцыі музея археалогіі стала вядомы беларускі археолаг Алена Генадзьеўна Калечыц, музей адкрыты ў 2013 г. «Дом траўніка» ў в. Стрэльна напачатку з’явіўся як грамадскі музей народнай медыцыны «Бабуліны вышкі», які быў створаны Марыяй Васільеўнай Ламаносавай у 1991 г. на гарышчы сельскага клуба, у ім зберагаюцца веды аб лекавых зёлках Палесся.

1. Брест и Гродно. 100 достопримечательностей; Гродно и Брест. 100: что посмотреть туристу без визы на западе Беларуси / [авторы текста И. Грищук и др. ; главный редактор В. Шпарло]. - Брест : РИА "Вечерний Брест", 2020. – 32 с.
2. Мацукевіч, В. Р. Мотальскі музей народнай творчасці / В. Р. Мацукевіч = Мацуевич, О. Г. Мотольский музей народного творчества / О. Г. Мацукевич // Музеі Беларусі = Музеи Беларуси. Минск, 2008. — С. 397–400.
3. Мотоль : шесть столетий на берегах Ясельды / [текст: Н. Васюк, Б. Павловский, Л. Сергеева ; главный редактор В. Шпарло ; фото: П. Куницкий, С. Пилипович, А. Рыбачук]. — Брест : РИА "Вечерний Брест", 2022. — 95 с.
4. Мотальскі музей народнай творчасці / В. Р. Мацукевіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1998. — Т. 10. — С. 528.
5. Мотальскі музей народнай творчасці // Культура Беларусі : энцыклапедыя : у 6 т. Мінск, 2014. — Т. 5. — С. 623–624.
6. Мотальскі Музей народнай творчасці // Памяць. Iванаўскi раён : гiст.-дакум. хронiка. Мінск, 2000. — С. 551–553.
7. Мотальскі музей народнай творчасці / Вольга Мацукевіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. Мінск, 1999. — Т. 5. — С. 222.
8. Мотольский музей народного творчества // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2009. Т. 1, кн. 2. — С. 107–108.
9. Мотольский музей народного творчества // Туристическая энциклопедия Беларуси. — Минск, 2008. — С. 81–82.
10. Мотольский музей народного творчества // Туристическая энциклопедия Беларуси. — Минск, 2007. — С. 368.
Мотольский музей народного творчества // Республика Беларусь : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2006. — Т. 5. — С. 235.

1. Антонов, В. Мотольское чудо / Владимир Антонов // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 25 августа (№ 34). — С. 11 : фот.
2. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі: мясціны і асобы / Вікторыя Аскера // Літаратура і мастацтва. 2018. — 31 жніўня (№ 34). — С. 4–5.
3. Вабішчэвіч, В. Скарбы нашага Палесся / Віктар Вабішчэвіч // Настаўніцкая газета. — 2021. — 24 красавіка (№ 76). — С. 24.
4. Гарупа, М. Гонар маталян / Марыя Гарупа // Беларуская думка. — 2002. — № 10. — С. 155–158.
5. Гарупа, М. Мотальская святыня / Марыя Гарупа // ЛІМ. — 2004. — 23 красавіка. — С. 3.
6. Гарупа, М. На скрыжаванні вякоў / Марыя Гарупа // Чырвоная звязда. Іванава, 2007. — 30 сакавіка. — С. 5.
7. Гарупа, М. Нам засталася спадчына : [пра Мотальскі музей этнаграфіі і народнай творчасці] / Марыя Гарупа // Чырвоная звязда. Iванава, 2002. — 5 сакавіка.
8. Гетман, И. «Трудностей ещё много, но перелом уже наметился» / Игорь Гетман // Янаўскі край. Іванава, 2019. — 16 красавіка. — С. 5.
9. Каир, А. Из бабушкиных сундуков : [о Мотольском музее] / А. Каир // Советская Белоруссия. — 1991. — 2 марта.
10. Каткавец, А. Анджэй Калантай, дырэктар польскай турыстычнай фірмы «Арэа-тур»: «Трэба шукаць тое, што нас аб’ядноўвае» : [польская дэлегацыя наведала Мотальскі музей народнай творчасці] / Ала Каткавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 18 жніўня. — С. 3.
11. Каткавец, А. Ля скарбонкі палескай душы / Ала Котковец // Чырвоная звязда. Іванава, 1997. — 28 кастрычніка.
12. Каткавец, А. Мотальскае вяселле – для маладажонаў з Брэста : [вяселле ў Мотольскім музеі народнай твочасці] / Ала Каткавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 21 ліпеня (№ 43). — С. 3.
13. Каткавец, А. «Роспусты, нэвістка, долю по мойму полю» : [зладзіць вяселле ў мотольскіх звычаях – адна з інтэрактыўных праграм Мотальскага музея народнай творчасці] / Ала Каткавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 7 жніўня. — С. 4.
14. Каткавец, А. Са святам народзінаў, этнаграфічная дзівосінка Палесся! : [20-гадовы юбілей адзначае Мотальскі музей народнай творчасці] / Ала Каткавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 7 жніўня. — С. 4.
15. Каткавец, А. Сакрэты бабулі Алёны : [музей у в. Моталь] / Ала Каткавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2014. — 13 сакавіка. — С. 6.
16. Квир, А. Из бабушкиных сундуков : [о Мотольском музее народного творчества] / А. Квир // Белорусская нива. — 1995. — 25 ноября. — С. 4.
17. Козлович, В. Каждому туристу — свой музей : [музеи в аг. Мотоль Ивановского района] / Валентина Козлович // СБ. Беларусь сегодня. —2015. — 21 августа. — С. 3.
18. Котковец, А. Идею воплотили в жизнь : [13 августа Мотольский музей народного творчества празднует свой 20-летний юбилей] / Алла Котковец // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 10 ліпеня. — С. 6.
19. Котковец, А. На родину предков : [встреча в Мотольском музее] / Алла Котковец // Заря. — 2014. — 14 августа. — С. 19.
20. Котковец, А. Татьяна Хвагина: «Всё мотольское для меня – родное» : [экскурсовод из Пинска Т. Хвагина рассказала, что значит для нее Мотольский музей] / Алла Котковец // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 31 ліпеня. — С. 7.
21. Крейдич, А. Престижа Мотолю добавил музей, а музею – президентская премия / Анатоль Крейдич // Заря. — 2002. — 19 февраля. — С. 2.
22. Кресс, Д. Команда профессионалов : [творческий коллектив Мотольского музея и сельского Дома культуры аг. Мотоль не раз занимал призовые места по итогам работы за год] / Диана Кресс // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 12 кастрычніка. — С. 5.
23. Крывецкая, Н. В. Другі дом Вольгі Кульбеда / Наталля Крывецкая ; фота аўтара // Заря. — 2023. — 7 октября (№ 79). — С. 12—13 : фат.
24. Крывецкая, Н. В. Сіла кроснаў / Наталля Крывецкая ; фота аўтара // Заря. — 2022. — 21 мая (№ 40). — С. 13 : фат.
25. Крывецкая, Н. В. Сіла кроснаў : [пра Мотальскі музей народнай творчасці ў аг. Моталь] / Наталля Крывецкая // Янаўскі край. Іванава, 2022. — 20 мая (№ 20). — С. 13 : фат.
26. Крэйдзіч, А. Моталь – сталіца рэгіёна : [аб урачыстым адкрыцці музея] / Анатоль Крэйдзіч // Чырвоная звязда. Іванава, 1995. — 18 жніўня.
27. Крэйдзіч, А. Падарожжа ў часе : [пра адкрыццё музея ў в. Моталь] / Анатоль Крэйдзіч // Заря. — 1995. — 19 августа.
28. Крэйдзіч, А. У Моталь – па скарбы / Анатоль Крэйдзіч // Чырвоная звязда. Іванава, 1995. — 11 жніўня.
29. Крэс, Д. Новы творчы праект у Год малой радзімы / Дзіяна Крэс // Янаўскі край. Іванава, 2019. — 15 сакавіка. — С. 3.
30. Крэс, Д. Сустрэць сына дапамагла саматканая світка : [аб культурна-адукацыйным праекце "Ёсць у памяці нашай імгненні вайны" Мотальскага музея народнай творчасці] / Дзіяна Крэс // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 7 ліпеня (№ 27). — С. 9 : фат.
31. Ляўковіч, А. Хочаце ведаць пра культуру Палесся больш? Едзьце ў Моталь! / А. Ляўковіч // Звязда. — 1995. — 22 жніўня.
32. Маталяне атрымалі прэзідэнцкую прэмію : [Мотальскі музей народнай твочрасці] // Чырвоная звязда. Іванава, 2002. — 15 студзеня.
33. Міховіч, С. Нам засталася спадчына / С. Міховіч // Чырвоная звязда. Іванава, 2006. — 7 лютага.
34. Пятрова, М. Святыня маталян / М. Пятрова // Чырвоная звязда. Іванава, 2002. — 4 кастрычніка. — С. 3.
35. Рымашэўская, І. Душы пакаленняў ціхі прытулак, ці Гісторыя аднаго ўзыходжання / І. Рымашэўская // Белорусская нива. — 2002. — 13 апреля. — С. 10.
36. Саломка, І. Дакрананне да каранёў / Ірына Саломка // Янаўскі край. Іванава, 2020. — 20 лістапада. — С. 4.
37. Саломка, І. Ноу-хау Мотальскага музея : [новыя падыходы ў арганізацыі экскурсійных вандровак] / Ірына Саломка // Янаўскі край. Іванава, 2017. — 11 жніўня. — С. 3.
38. Саломка, І. Экскурсія ў мінуўшчыну / Ірына Саломка // Янаўскі край. Іванава, 2017. — 17 лютага. — С. 2.
39. Сацута, А. Хмель гаючых зёлак : унікальны музей народнай медыцыны «Дом траўніка» ў вёсцы Стрэльна / Алёна Сацута // Народная трыбуна. 2016. — 22 красавіка (№ 17). — С. 10.
40. Старых, М. Дарога да храма / М. Старых // Народная трыбуна. 2016. — 22 красавіка (№ 17). — С. 10.
41. Целюк, А. Не только красивая женщина, но и руководитель прекрасный : [О.Г. Кульбеда – директор Мотольского музея народного творчества] / Анастасия Целюк // Янаўскі край. Іванава, 2017. — 19 мая. — С. 5.
42. Целюк, А. Мотольский музей приглашает! / Анастасия Целюк // Янаўскі край. Іванава, 2017. — 31 сакавіка. — С. 2
43. Целюк, А. Мотольский музей пользуется популярностью у туристов / Анастасия Целюк // Чырвоная звязда. Іванава, 2016. — 16 верасня. — С. 7.

1. Бримова, Ю. Ремесла и история агрогородка Мотоль [Электронный ресурс] / Юлия Бримова. – Режим доступа : https://www.verylady.ru/remesla-i-istoriya-agrogorodka-motol/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
2. Знакомство с национальными традициями, историей и культурой Полесья [Электронный ресурс] // polessu.by. – Режим доступа : https://www.polessu.by/знакомство-с-национальными-традициями-историей-и-культурой-полесья - Дата доступа : 16.11.2023
3. Козлович, В. Наш корреспондент побывала на 20–летии Мотольского музея народного творчества [Электронный ресурс] / Валентина Козлович. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/kazhdomu-turistu-svoy-muzey.html. – Дата доступа : 16.11.2023.
4. Кресс, Д. Команда профессионалов [Электронный ресурс] / Диана Кресс. – Режим доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/kultura/komanda-professionalov . – Дата доступа : 16.11.2023.
5. Крушина, С. За впечатлениями в Мотоль [Электронный ресурс] / Сергей Крушина. – Режим доступа : http://d-museum.by/show_article.php?h=515 . – Дата доступа : 16.11.2023.
6. Мартиневский, С. Виртуальное путешествие по музею народного творчества «Большие сокровища маленького Мотоля» [Электронный ресурс] / Сергей Мартиневский . – Режим доступа : https://vesti.slutsk-vedy.gov.by/номера/июнь-август-2021/виртуальное-путешествие-по-музею-народного-творчества-большие-сокровища-маленького-мотоля . – Дата доступа : 16.12.2023.
7. Маршрут «Три музея» [Электронный ресурс] // planetabelarus.by. – Режим доступа : https://planetabelarus.by/tours/ekskursii-po-belarusi/marshrut-tri-muzeya/ . – Дата доступа : 17.11.2023.
8. Моталь. Традыцыйнае палескае мястэчка [Электронны рэсурс] // bytravelling.by. – Рэжым доступа : https://bytravelling.by/motal/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
9. Мотоль музей : заметки путешественника [Электронный ресурс] // bangkokbook.ru. – Режим доступа : https://bangkokbook.ru/zametki/motol-muzej-92-foto.html . – Дата доступа : 16.01.2024.
10. Мотольский музей народного творчества [Электронны рэсурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Рэжым доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2039-motolskij-muzej-narodnogo-tvorchestva. – Дата доступа : 14.12.2023.
11. Мотольский музей народного творчества [Электронный ресурс] // belarus.travel. – Режим доступа : https://ru.belarus.travel/landmarks/motolskii-muzei-narodnogo-tvorchestva . – Дата доступа : 16.11.2023.
12. Мотольский музей народного творчества [Электронный ресурс] // belta.by. – Режим доступа : https://www.belta.by/photonews/view/motolskij-muzej-narodnogo-tvorchestva-14057/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
13. Мотольский музей народного творчества [Электронный ресурс] // iNfor24.ru. – Режим доступа : https://infor24.ru/Мотольский_музей_народного_творчества . – Дата доступа : 16.11.2023.
14. Мотольский музей народного творчества [Электронный ресурс] // ivanovo.edu.by. – Режим доступа : http://ivanovo.edu.by/ru/main.aspx?guid=14121 . – Дата доступа : 16.11.2023.
15. Мотольский Музей Народного Творчества [Электронный ресурс] // vmotol.by . – Режим доступа : https://vmotol.by/spravochnik/muzei/motolskiy-muzey-narodnogo-tvorchestva/ . – Дата доступа : 14.11.2023.
16. Мотольский музей народного творчества [Электронный ресурс] // 1zoom.club. – Режим доступа : https://1zoom.club/21314-motolskij-muzej-narodnogo-tvorchestva.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
17. Мотольский музей народного творчества [Электронный ресурс] // probelarus.by. – Режим доступа : https://probelarus.by/belarus/sight/museums/motolskiy-muzey-narodnogo.html . – Дата доступа : 15.11.2023.
18. Мотольский музей народного творчества [Электронный ресурс] // tournavigator.pro . – Режим доступа : https://tournavigator.pro/музей/6114554 . – Дата доступа : 16.11.2023.
19. Мотольский Музей народного творчества [Электронный ресурс] // youtube.com. – Режим доступа : https://www.youtube.com/@user-gx3kf9lz1z/videos . – Дата доступа : 16.11.2023.
20. Музей народного творчества в Мотоле [Электронный ресурс] // vetliva.ru. – Режим доступа : https://vetliva.ru/belarus/what-to-see/muzey-narodnogo-tvorchestva-v-motole/ . – Дата доступа : 15.11.2023.
21. Музей народного творчества в Мотоле [Электронный ресурс] // holiday.by. – Режим доступа : https://www.holiday.by/by/skarb/694-muzej-narodnogo-tvorchestva-v-motole . – Дата доступа : 16.11.2023.
22. Музей народного творчества в Мотоле : фото [Электронный ресурс] // holiday.by. – Режим доступа : https://www.holiday.by/by/skarb/694-muzej-narodnogo-tvorchestva-v-motole/photo . – Дата доступа : 16.11.2023.
23. «Наследие Беларуси» : представляем туристический маршрут «Палеская скарбонка» : [Электронный ресурс] // brest.1prof.by. – Режим доступа : https://brest.1prof.by/news/nasledie-belarusi-predstavlyaem-turisticheskij-marshrut-paleskaya-skarbonka/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
24. Открыть для себя мир народного творчества и узнать об истории хлеба. Какие музеи посетить туристу в Мотоле [Электронный ресурс] // ctv.by. – Режим доступа : https://ctv.by/novosti-bresta-i-brestskoy-oblasti/otkryt-dlya-sebya-mir-narodnogo-tvorchestva-i-uznat-ob-istorii . – Дата доступа : 16.11.2023.
25. Пай, В. 13 жніўня 2020 г. — 25 гадоў з дня адкрыцця УК «Мотальскі музей народнай творчасці» (Іванаўскі р-н; 1995) [Электронны рэсурс] / Вольга Пай. – Рэжым доступу : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/2330-13-zhniunya-2020-g-25-gadou-z-dnya-adkrytstsya-uk-motalski-muzej-narodnaj-tvorchastsi-ivanauski-r-n-1995/2330-13-zhniunya-2020-g-25-gadou-z-dnya-adkrytstsya-uk-motalski-muzej-narodnaj-tvorchastsi-ivanauski-r-n-1995?tmpl=component&print=1 – Дата доступу : 15.11.2023.
26. Посещение Мотольского музея народного творчества [Электронный ресурс] // brestjust.gov.by. – Режим доступа : https://www.brestjust.gov.by/news/poseschenie_motolskogo_muzeya_narodnogo_tvorchestva470/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
27. Путешествие в историю ремесел [Электронный ресурс] // cmt.brest.by. – Режим доступа : https://cmt.brest.by/profkom/23-novosti-profkoma/646-puteshestvie-v-istoriyu-remesel . – Дата доступа : 16.11.2023.
28. Тарасевич, К. Мотольский музей народного творчества [Электронный ресурс] / Ксения Тарасевич. – Режим доступа : https://www.museums.by/muzei/muzei-g-bresta-i-brestskoy-oblasti/motolskiy-muzey-narodnogo-tvorchestva/ . – Дата доступа : 15.11.2023.
29. Установа культуры «Мотальскі музей народнай творчасці» [Электронны рэсурс] // motol.museum.by. – Рэжым доступа : http://motol.museum.by/be. – Дата доступа : 14.11.2023.
30. Чайкина, Е. Часть 2: музеи и гастрономические «прысмакі» Мотоля [Электронный ресурс] / Евгения Чайкина. – Режим доступа : https://blog.vp.by/2016/10/motol-muzei.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
31. Яскевiч, С. У вёсцы Моталь дашкольнікаў навучаюць традыцыям малой радзімы [Электронны рэсурс] / Святлана Яскевiч. – Рэжым доступа : https://zviazda.by/be/news/20190204/1549297011-u-vyoscy-motal-tradycyyam-maloy-radzimy-navuchayuc-dashkolnikau . – Дата доступа : 16.11.2023.

Рядом с Музеем народного творчества стоит большая ветряная мельница, в которой с 2008 года открыта экспозиция «Млынарства ў акрузе».
Мельница ветровая, или ветряк – построена в 1986 г. старым мастером с настоящими деревянными действующими механизмами.
Основа конструкции мельницы – осевой столб, вокруг которого поворачивается корпус мельницы. Столб крепится на перекрестьях. Дышлом - рычагом, корпус мельницы поворачивается к ветру, крылья освобождаются от креплений, ветром приводятся в движение, большая деревянная шестерня крутится с валом, на котором крепятся крылья, кольца шестерни приводят в движение жернова.
Обшивается снаружи конструкция досками.
Мельница имеет три этажа:
• Первый этаж – перекрестье
• Второй этаж – для приема зерна и подачи его на третий этаж. На этот этаж вела деревянная лестница с выступами, которая крепилась на выступах каркаса, между которых укреплялось дышло – рычаг поворота мельницы.
На втором этаже размещен столик мельника, стоят весы, коробки для отсыпки муки, совковые лопаты. Сюда сверху по деревянному желобу ссыпается помол.
• На третьем этаже происходит весь мукомольный процесс.

1. Города и районы Брестчины: история и современность. Ивановский район / [Е. Г. Калечиц и др. ; под общей редакцией А. А. Горбацкого] ; Ивановский районный исполнительный комитет. - Брест : Брестская типография, 2017. — 839 с., [24] л. ил.
2. Мотоль : шесть столетий на берегах Ясельды / [текст: Н. Васюк, Б. Павловский, Л. Сергеева ; главный редактор В. Шпарло ; фото: П. Куницкий, С. Пилипович, А. Рыбачук]. - Брест : РИА "Вечерний Брест", 2022. - 95 с.

1. Ветряная мельница [Электронный ресурс] // ГУК «Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2059-vetryanaya-melnitsa . – Дата доступа : 17.01.2024.
2. Мотоль: ветряная мельница [Электронный ресурс] // Фотоэнциклопедия Беларуси. – Режим доступа : http://www.fotobel.by/brestskaya-oblast/motol-melnica/ . – Дата доступа : 17.01.2024.
3. Мотоль, музей: ветряная мельница (дерев.) [Электронны рэсурс] // orda.of.by. – Рэжым доступа : https://orda.of.by/.add/gallery.php?motol/vetryak. – Дата доступа : 15.11.2023.
4.Туризм [Электронный ресурс] // vmotol.by. – Режим доступа : https://vmotol.by/turizm/ . – Дата доступа : 17.01.2024.

Музей хлеба ў аг. Моталь Іванаўскага раёна Брэсцкай вобласці ўрачыста адкрыты 5 лютага 2015 г. Створаны музей па грантавай праграме праекта USAID/ПРААН «Мясцовае прадпрымальніцтва і эканамічнае развіццё» на базе прыватнага прадпрыемства, якое спецыялізуецца на вытворчасці хлебабулачных вырабаў «Аникс Саниа». Ва ўрачыстасці прынялі ўдзел старшыня Іванаўскага раённага Савета дэпутатаў Канстанцін Міхайлавіч Ваўрук, прадстаўнікі райвыканкама і грамадскасці, каардынатар праекта Вадзім Пракапчук.
На прадпрыемстве «Аникс Саниа» працуе 17 чалавек. За год вырабляць 270 т кандытарскіх вырабаў – больш за 30 найменняў пячэння. Па выніках работы за 2014 г. працоўны калектыў прыватнага гандлёва-вытворчага ўнітарнага прадпрыемства «Аникс Саниа» быў прызнаны пераможцам у раённым спаборніцтве за дасягненне высокіх паказчыкаў у сацыяльна-эканамічным развіцці з занясеннем на Дошку Пашаны. Дырэктар прадпрыемства – Мікалай Фёдаравіч Стасевіч, мясцовы ўраджэнец.
Знаходзіцца Музей хлеба ў ветраной мельніцы (млыне), які рэканструяваны майстрам Аляксандрам Мацукевічам побач з Музеем народнай творчасці (адкрыты ў 1995 г.). У «ветраку» ў 2008 г. была створана музейная экспазіцыя «Млынарства ў акрузе».
Хлеб – не проста прадукт. Гэта гісторыя краіны, яе культура, звычаі і традыцыі. У экспазіцыі Музея хлеба прадстаўлены старадаўнія прылады, якія выкарыстоўваліся для вырошчвання зярна і хлебапячэння ў ХIХ–ХХ стст.: плугі, сярпы, малацільныя цапы, жорны, саламяныя карзіны, квашні, дзяжы і іншыя экспанаты. Сабраны ўнікальныя рэцэпты ад мотальскіх старажылаў.
Для арганізаваных груп уладальнікі музея правядуць кулінарны майстар-клас і пазнаёмяць з беларускімі абрадамі. Навучаць, як змалоць муку, замясіць цеста і выпекчы сапраўдны хлеб. Эскурсавод музея раскажа пра асаблівасці хлеба, які выпякалі на Палессі на розныя святы, аб рытуалах, спадарожных працэсу. Асаблівую цікавасць у наведвальнікаў выклікае абрад «Вясельны каравай», які можна паглядзець у выканані народнага фальклорна-этнаграфічнага тэатра «Мотальскія суседзі» альбо яго відэазапіс.

1. Хлеб Беларуси = Belarusian Bread : [фотоальбом / фото: А. П. Дрибас, К. В. Ларьков, А. Г. Шаблюк]. – Минск : Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2015. – 28, [3] с. : фот. – (Кола жыцця).

1. Александров, А. Туристическая панацея, или Агроэкотуризм в действиии : [пресс-тур проекта USAID, в рамках инициативы ПРООН «Местное предпринимательство и экономическое развитие» по Каменецкому району] / Антон Александров // Брестский вестник. —2014. — 18 сентября (№ 38). — С. 19.
2. В Мотоле 5 февраля открылся музей хлеба // Брестская газета. —2015. — 6 февраля (№ 6). — С. 2.
3. Казловіч, В. Пачастункі па старажытных рэцэптах : у вёсцы Моталь, што на Брэстчыне, створаны Музей хлеба / Валянціна Казловіч // Беларусь. — 2015. — № 3. — С. 32–33.
4.Катовіч, А. Цуд Палесся – Мотальскі каравай / Аксана Катовіч, Янка Крук // Звязда. — 2016. — 25 кастрычніка. — С. 8 : фат.
5. Котковец, А. От колоса до пирога : [в Мотоле открылся музей хлеба] / Алла Котковец // Заря. — 2015. — 14 февраля. — С. 9.
6. Кривецкая, Н. Сладкий стол от «Аникс Саниа» : [о предприятии «Аникс Саниа» аг. Мотоль Ивановского района] / Наталья Кривецкая ; фото автора и Валерия Короля // Заря. — 2018. — 6 января. — С. 7.
7. Крэйдзіч, А. Вясельная каравайная традыцыя вёскі Моталь Іванаўскага раёна / Анатоль Крэйдзіч ; фота Валерыя Міхальчука // Астрамечаўскі рукапіс : Брэсцкі раённы краязнаўчы альманах. Брэст, 2015. — № 2. — С. 14–15.
8. Курец, А. Музей хлеба открылся в Мотоле / Александр Курец ; фото Марии Федорук // Сельская газета. — 2015. — 7 февраля. — С. 5.
9. Марчук, Н. Местечковое село Мотоль / Нина Марчук // Кобрин-информ. — 2015. — 19 марта (№ 12). — С. 11.
10. Умпирович, Д. На такой каравай рот пошире разевай : корреспонденты «СОЮЗа» побывали в кулинароной столице Беларуси – полесском агрогородке Мотоль / Дмитрий Умпирович // СБ. Беларусь сегодня. — 2015. — 14 мая. (СОЮЗ. Беларусь – Россия. № 18. С. 8.).
11. Федарук, М. Вкусное печенье, музей хлеба и «Венеция» : [о предприятии «Аникс Саниа» и музее хлеба в аг. Мотоль] / Мария Федарук // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 7 жніўня. — С. 5.
12. Федарук, М. Дом, дзе жыве хлеб : [яшчэ адзін музей адкрыўся ў Моталі] / Марыя Федарук // Народная трыбуна. — 2015. — 20 лютага (№ 8). — С. 11.
13. Федорук, М. В Мотоле открыт музей хлеба / Мария Федорук // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 13 лютага (№ 7). — С. 5.
14. Хоміч, І. Музей хлеба ў кажушным краі : новая мотальская атракцыя : [пра адкрыццё грамадскага музея хлеба ў аг. Моталь Іванаўскага раёна] / Іна Хоміч // Брестский курьер. — 2015. — 12 февраля (№ 7). — С. 24.

1. 5 лютага 2020 г. — 5 гадоў з дня адкрыцця Музея хлеба ў аг. Моталь (Іванаўскі р-н; 2015) [Электронны рэсурс] // Краязнаўчая Берасцейшчына. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/2152-5-lyutaga-2020-g-5-gadou-z-dnya-adkrytstsya-muzeya-khleba-u-ag-motal-ivanauski-r-n-2015/2152-5-lyutaga-2020-g-5-gadou-z-dnya-adkrytstsya-muzeya-khleba-u-ag-motal-ivanauski-r-n-2015. – Дата доступа : 24.01.2024.
2. В Ивановском районе создали Музей хлеба [Электронный ресурс] // SB.BY. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/karavaynaya-traditsiya.html. – Дата доступа : 24.01.2024.
3. В Мотоле 5 февраля открылся музей хлеба [Электронный ресурс] // bgmedia. – Режим доступа : https://bgmedia.site/news/25029/. – Дата доступа : 24.01.2024.
4. ВКУСНОЕ ПЕЧЕНЬЕ, МУЗЕЙ ХЛЕБА И «ВЕНЕЦИЯ» [Электронный ресурс] // Янов.BY. Информационный портал. – Режим доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/ekonomika/vkusnoe-pechene-muzej-hleba-i-venetsija. – Дата доступа : 24.01.2024.
5. Казловіч, В. У вёсцы Моталь, што на Брэстчыне, створаны Музей хлеба [Электронны рэсурс] / Валянціна Казловіч // SB.by. – Рэжым доступа : https://www.sb.by/articles/pachastunk-pa-starazhytnykh-retseptakh-.html. – Дата доступа : 24.01.2024.
6. Музей хлеба [Электронный ресурс] // vmotol.by. – Режим доступа : https://vmotol.by/spravochnik/muzei/muzey-khleba/. – Дата доступа : 24.01.2024.
7. Музей хлеба в Мотоле [Электронный ресурс] // planetabelarus.by. – Режим доступа : https://planetabelarus.by/sights/muzey-khleba-v-motole/. – Дата доступа : 04.01.2024.
8. Открыть для себя мир народного творчества и узнать об истории хлеба. Какие музеи посетить туристу в Мотоле [Электронный ресурс] // СТВ. – Режим доступа : https://ctv.by/novosti-bresta-i-brestskoy-oblasti/otkryt-dlya-sebya-mir-narodnogo-tvorchestva-i-uznat-ob-istorii. – Дата доступа : 24.01.2024.
9. Первый в Беларуси музей хлеба открылся в Мотоле [Электронный ресурс] // Holiday.by. – Режим доступа : https://www.holiday.by/blog/32801. – Дата доступа : 24.01.2024.
10. Старинным обрядом и кулинарным мастер-классом откроется Музей хлеба в Мотоле [Электронный ресурс] // БЕЛТА. – Режим доступа : https://www.belta.by/regions/view/starinnym-obrjadom-i-kulinarnym-master-klassom-otkroetsja-muzej-hleba-v-motole-156912-2015/. – Дата доступа : 24.01.2024.
11. Установа культуры «Мотальскі музей народнай творчасці» [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступа : http://motol.museum.by/be. – Дата доступа : 24.01.2024.
12. Часть 2: музеи и гастрономические «прысмакі» Мотоля [Электронный ресурс] // VP.by. – Режим доступа : https://blog.vp.by/2016/10/motol-muzei.html. – Дата доступа : 24.01.2024.

Более 10 креативных скамеек появились в центре аг. Мотоль на пешеходной аллее.
Обустроены три зоны. В каждой по четыре скамейки с историческими фотоснимками на спинках. Каждую композицию дополняют саженцы метельчатой гортензии, крупная галька и стелющийся можжевельник. Особый колорит в вечернее время создаёт подсветка из двух фонарей на высокой мачте.
Решение о создании своеобразного исторического альбома с полувековой историей развития местечка Мотоль в ХХ столетии пришло в процессе реконструкции площади.
Для проекта были использованы снимки первого мотольского фотографа Алексея Минюка (1907-1977). Мастеровитый мотолянин своими руками сделал себе фотоаппарат и запечатлел жизнь и мотолян.
Каждая скамейка отображает свою тематику. Например, первая зона знакомит с первым транспортом, которым пользовались мотоляне: от лошади до автомобиля, от лодки до велосипеда. Вторая зона представляет военную тематику, свадебные традиции, а также показывает мотольскую молодежь. Еще одна зона посвящена трудовой деятельности сельчан: изображена заготовка сена, производство знаменитых колбасных изделий, энтузиазм и стремление к созданию светлого будущего.

1. Именитые мастера Мотоля // Мотоль. Шесть столетий на берегах Ясельды : [рекламное издание / гл. ред. Владимир Шпарло ; фото Павла Куницкого, Сергея Пилиповича, Андрея Рыбачука]. Брест : РИА «Вечерний Брест», 2022. — С. 28–32.

1.Котковец, Л. Воспитание историей : [на площади аг. Мотоль установлены скамейки со старыми фотографиями Мотоля и его жителей, сделанные Алексеем Минюком] / Людмила Котковец // Янаўскі край. Іванава, 2021. — 10 верасня (№ 36). — С. 4.
2.Кривецкая, Н. История на скамье : [в аг. Мотоль на пешеходной алее установили 12 скамеек-фотоальбомов с снимками первого мотольского фотографа-самоучки Алексея Минюка (1907–1977)] / Наталья Кривецкая // Заря. — 2020. — 4 ноября. — С. 13.
3.Міхальчук, В. Моталь вачыма фотамастака / Валерый Міхальчук ; здымкі Аляксея Мінюка // Янаўскі край. Іванава, 2022. — 11 сакавіка (№ 10). — С. 8.

1. В центре Мотоля установили двенадцать скамеек-фотоальбомов [Электронный ресурс] // vmotol.by. – Режим доступа : https://vmotol.by/news/obshchestvo/v-tsentre-motolya-ustanovili-neobychnye-skameyki-fotoalbomy/ . – Дата доступа : 17.01.2024.
2. В центре Мотоля установили необычные скамейки-фотоальбомы [Электронный ресурс] // realbrest.by. – Режим доступа : https://www.realbrest.by/novosti/brest-i-region/v-centre-motolja-ustanovili-dvenadcat-skameek-fotoalbomov.html. – Дата доступа : 17.01.2024.
3. Молодёжь и книга: 21 век [Электронный ресурс] // ГУК «Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/glavnaya/novosti/1640-molodjozh-i-kniga-21-vek. – Дата доступа : 17.01.2024.
4. Скамейки_фотоальбомы [Электронны рэсурс] // youtube.com. – Рэжым доступа : https://www.youtube.com/watch?v=Y9_xQQulA9M . – Дата доступа : 15.11.2023.
5. Скамейки-фотоальбомы [Электронный ресурс] // ГУК «Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2058-skamejki-fotoalbomy . – Дата доступа : 17.01.2024.

Филиал археологии «Нашы карані» создан на базе Мотольского музея народного творчества в 2013 году.
Экспозиция филиала археологии направлена на показ исторических событий, происходивших на юге современной Беларуси от времён палеолита до периода Древней Руси. В отделах размещены карты-схемы границ археологических культур соответствующего периода, изображения или макеты жилья разных периодов, археологические материалы, найденные во время раскопок стоянок региона.
В каждом разделе в динамике представлена хозяйственная деятельность местного населения, охота, рыболовство, собирательство, земледелие и животноводство, а также духовная жизнь и религиозные представления наших предков.
Экспозиция дополнена схемами, иллюстрациями, фотоснимками и текстовыми материалами. Для яркого представления о жизни предков в экспозицию включены четыре диорамы. Специально для музея были созданы макеты первого вертикального ткацкого станка, лука и стрел, сверлильного станка и керамической посуды.

1. Города и районы Брестчины: история и современность. Ивановский район / [Е. Г. Калечиц и др. ; под общей редакцией А. А. Горбацкого] ; Ивановский районный исполнительный комитет. - Брест : Брестская типография, 2017. — 839 с., [24] л. ил.
2. Музей Археологіі “Нашы карані” // Мотоль. Шесть столетий на берегах Ясельды : [рекламное издание / гл. ред. Владимир Шпарло ; фото Павла Куницкого, Сергея Пилиповича, Андрея Рыбачука]. Брест : РИА «Вечерний Брест», 2022. — С. 91.

1. В музее археологии «Нашы карані»… : [Электронный ресурс] // Мотольские музеи. – Режим доступа : https://ok.ru/motolskie.muzei/statuses/68944804468009 . – Дата доступа : 17.11.2023.
2. Мотальскі музей народнай творчасці «Нашы карані» : [Электронны рэсурс] // ekskursii.by. – Рэжым доступа : https://ekskursii.by/by/?Muzei_Belarusi=102018_Motolskiy_muzey_narodnogo_tvorchestva_Nashi_korni . – Дата доступа : 15.11.2023.
3. Музей археологии «Нашы карані" [Электронный ресурс] // culttourism.ru. – Режим доступа : https://culttourism.ru/belarus/brestskaya/muzey_arheologii_nashy_karan.html . – Дата доступа : 17.11.2023.
4. Путешествуя — развивайся! [Электронный ресурс] // uo-pgipk.bstu.by. – Режим доступа : https://uo-pgipk.bstu.by/puteshestvuya-razvivajsya . – Дата доступа : 17.11.2023.
5. Филиал археологии «Нашы карані» [Электронный ресурс] // ГУК «Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2067-filial-arkheologii-nashy-karani-2. – Дата доступа : 17.01.2024.
6. Филиал археологии «Нашы карані» Мотольского музея народного творчества : [Электронный ресурс] // vmotol.by. – Режим доступа : https://vmotol.by/spravochnik/muzei/filial-arkheologii-nashy-karani-motolskogo-muzeya-narodnogo-tvorchestva/ . – Дата доступа : 17.11.2023.
7. Филиал археологии «Нашы карані» Мотольского музея [Электронный ресурс] // ru.belarus.travel. – Режим доступа : https://ru.belarus.travel/landmarks/filial-arkheologii-nashy-karan-motolskogo-muzeia. – Дата доступа : 17.01.2024.
8. ФИЛИАЛ АРХЕОЛОГИИ «НАШЫ КАРАНІ» МОТОЛЬСКОГО МУЗЕЯ НАРОДНОГО ТВОРЧЕСТВА // ИВАНОВСКИЙ РАЙОННЫЙ ИСПОЛНИТЕЛЬНЫЙ КОМИТЕТ. – Режим доступа : http://www.ivanovo.brest-region.gov.by/special/ru/2014-10-30-06-10-40-879-ru/view/l-r-2000002254/. – Дата доступа : 17.01.2024.
9. Філіял археалогіі «Нашы карані» Мотальскага музея народнай творчасці : [Электронны рэсурс] // nashikarani.motal.museum. – Рэжым доступа : http://nashikarani.motal.museum.by/be . – Дата доступа : 17.11.2023.

1. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі: мясціны і асобы / Вікторыя Аскера // Літаратура і мастацтва. – 2018. – 31 жніўня (№ 34). – С. 4–5.
2. Каткавец, А. Маманты — на рэчцы Няслуха?! / А Каткавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2014. — 3 кастрычніка. — С. 2.
3. Каткавец, А. Экскурсія ў "Нашы карані" / А. Каткавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2016. — 6 студзеня (№ 2). — С. 9.
4.Козлович, В. Каждому туристу — свой музей : [музеи в аг. Мотоль Ивановского района] / Валентина Козлович // СБ. Беларусь сегодня. – 2015. – 21 августа. – С. 3.
5. Кресс, Д. Команда профессионалов / Диана Кресс // Янаўскі край. – 2018. – 12 кастрычніка. – С. 5.
6. Моргавчук, С. Война оставила свой след : [на базе музея археологии "Нашы карані" филиала Мотольского музея народного творчества с учащимися Мотольской средней школы № 1 прошел музейный урок военно-патриотической тематики] / Степан Моргавчук // Янаўскі край. Іванава, 2022. — 21 кастрычніка (№ 42). — С. 4.
7. Саломка, І. Дакрананне да каранёў / Ірына Саломка // Янаўскі край. Іванава, 2020. – 20 лістапада. – С. 4.

На пачатку ліпеня 2021 года разбяры Берасцейшыны, Міншчыны і Гродзеншчыны сабраліся ў аг. Моталь на XVIII абласны пленэр разьбяроў паркавай скульптуры. Яны стварылі неверагодную скульптурную кампазіцыю, якая распавядае жыхарам і гасцям мястэчка пра гісторыю і традыцыі, пра вядомыя гістарычныя асобы, рамёствы і брэнды знакамітага Моталя.
З раніцы да вечара майстры шчыравалі над дубовымі калодамі, якія, дзякуючы моцным рукам, багатай фантазіі мужчын і шматлікім інструментам (бензапіле, балгарцы, стамесцы, сякеры і інш.), ператвараліся ў драўляныя шэдэўры: Бона Сфорца, сват з караваем, рыбак, жанчына ў кажусе, стол з прысмакамі, фатограф Мінюк, прадпрымальнік-каўбаснік, дэпутат Панядзелец.
Распачынае кампазіцыю велічная Бона Сфорца.
Бона Сфорца - каралева польская і вялікая княгіня літоўская, пры якой у 1553 годзе Моталю далі Магдэбурскае права,
права на вольнасць і эканамічныя прывілеі, за што мала вялікую павагу ад жыхароў мястэчка. Доўгі час галоўная плошча Моталя насіла назву "Пляц каралевы Боны". Драўляную скульптуру каралевы Боны Сфорцы стварыў Народны майстар Беларусі Анатоль Туркаў з горада Камянец.Ён зрабіў акцент на касцюме тагачаснай эпохі і надаў вялікую ўвагу знешнему выгляду.

Мотальскі Панядзелец - незалежны, адважны і ўпэўнены чалавек, які меў гонар атрымаць ад караля грамату, пацвярджаючую прывілеі маталян. Адумаўшыся, кароль вырашыў падараваць Моталь заслужанаму польскаму воіну Лукашыку. Для гэтага патрэбна было адабраць у Панядзельца грамату. Дзякуючы хітрасці і спрытнасці Панядзельца, Лукашык не змог знайсці і вярнуць грамату каралю. І невядома, як бы склаўся далейшы лёс вёскі, каб не самаадданы Панядзелец, які цаной свайго жыцця захаваў маталянам права на самакіраванне. Невыпадкова, што галоўнае месца на Гербе Моталя адведзена, менавіта, кампазіцыі з гістарычнай граматай мястэчка. Цікавы вобраз Панядзельца ўвасобіў у дрэве Мікола Скляр з горада Гродна, паказаўшы шляхціча са скруткам дакументаў у руцэ.

Мотальскі каравай з'яўляецца ўнікальнай абрадавай дзеяй нашых продкаў, якая перадавалася з пакалення ў пакаленне і ў цяперашні час існуе на Палессі ў багатым каларытным выглядзе. Мотальскі абрад «Вясельны каравай» уяўляе сабою цікавую цырымонію выпечкі хлеба, яго адмысловае ўпрыгожванне і незвычайны падзел. Да «Вясельнага каравая» і сёння можна дакрануцца практычна на ўсіх вясельных урачыстасцях. Гэта не звычайна прыгожа выпечаны хлеб, а сапраўдны знак дабрабыту і паразумення ў маладой сям'і. Каравай у якасці неад’емнага атрыбута выкарыстоўваюць не толькі на вяселлях, але і пры іншых старадаўніх абрадах.
Вясельны мотальскі каравай унесены ў Дзяржаўны спіс нематэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей нашай краіны. Скульптуру Свата з прыгожым і высокім караваем стварыў разьбяр з горада Мінска Аляксандр Жураўлевіч.

Калі мы гаворым пра Моталь, то перш за ўсё, узгадваем пра мотальскія каўбасы.
Сцяпан Мінюк – «мотальскі кілбаснік», якому яшчэ "за польскім часам" ў 1933 годзе выдалі дыплом на права адкрыцця першага каўбаснага цэха ў Моталі і ліцэнзію на вытворчасць мясных дэлікатэсаў. У гады вайны Сцяпан Андрэевіч кіраваў вытворчасцю цэха ў партызанскай зоне. У савецкі час на прыкладзе яго прадпрыемства функцыянаваў каўбасны цэх райпо. Дарэчы, яго цэх дзейнічае да гэтага часу. Па некалішніх, старадаўніх рэцэптах тут выпускаюць смачную мотальскую каўбасу, сакрэты якой - не выдаюцца. Валерый Манцэвіч з Драгічына стварыў вобраз Мужыка-каўбасніка з вялікай колькасцю смачных мясных вырабаў. Ля ног каўбасніка аблізваецца кот.

Цяжка знайсці ў Беларусі чалавека, які не чуў пра мотальскія кажухі. Гэтую традыцыйную вопратку палешукоў шылі тут з даўніх часоў. Маталяне захавалі старадаўнія спосабы вырабу аўчыны і крою жаночых і мужчынскіх кажухоў. Амаль у кожным доме шылі скарняжнікі, а мотальскія кажушкі разыходзіліся далёка за межы краіны. Маталянка ў традыцыйным мясцовым кажусе. Выканаў яе вобраз Мікола Задрэйка з гп. Івянец Мінскай вобласці. Аўтар скульптуры паставіў сабе галоўную задачу – перадаць у дрэве характар маталянкі.
Адным з самых распаўсюджаных мотальскіх промыслаў заўжды з’яўлялася рыбалка. З сеткамі, клоўнямі і вудачкамі маталяне дабывалі рыбу. У свой час у Моталі нават была рыбацкая арцель, якая займалася вылавам рыбы для забеспячэння дзяржаўных прадпрыемстваў. З вяслом у адной руцэ, і шчодрым уловам – велізарнай рыбінай, у другой – адлюстраваў рыбака майстар Юрый Рубан з горада Бяроза.

Аляксей Мінюк – мотальскі фатограф-самавучка, якога ў Моталі называлі "мясцовым Кулібіным". Свой першы фотаапарат ён змайстраваў з лінзаў ачкоў, а першыя негатывы друкаваў на шкле. Гэты адданы сваёй любімай справе чалавек пакінуў нам паўвекавы летапіс Моталя ў сваіх фотаздымках, захаваў для гісторыі выявы з жыцця землякоў. Аляксей Андрэевіч за сваё жыццё зрабіў больш 4000 здымкаў. Частка з іх знаходзіцца ў мясцовым музеі.
Фотаздымкамі Аляксея Мінюка аздоблены крэатыўныя незвычайныя лаўкі-фотаальбомы, якія з 2020 года ўпрыгожваюць цэнтр Моталя. Гэтымі лаўкамі абсталяваны тры зоны на пешаходнай алеі. У кожнай зоне па чатыры лаўкі з гістарычнымі фотаздымкамі на спінках. Баранавіцкі майстар Сяргей Козел стварыў драўляную скульптуру Аляксея Мінюка – першага мотальскага фатографа.

Цэнтральнай скульптурай драўлянай кампазіцыі стаў багаты, гасцінны, смачны, «Мотальскі стол» са шчодрымі пачастункамі. Слава пра Мотальскія прысмакі перарасла ў цудоўны фестываль, які ўжо даўно стаў брэндам Моталя. А сімвалам прысмак можна па праву лічыць багаты мотальскі стол. Стол сяброўства. Як вядома, калі заходзіць госць у хату, на стол ставіцца усё самае смачнае і лепшае. Кампазіцыя - стол «Мотальскія прысмакі» выканаў разьбяр з вёскі Высцічы Брэсцкага раёна Аляксандр Лазека.

1. Мотоль : шесть столетий на берегах Ясельды / [текст: Н. Васюк, Б. Павловский, Л. Сергеева ; главный редактор В. Шпарло ; фото: П. Куницкий, С. Пилипович, А. Рыбачук]. - Брест : РИА "Вечерний Брест", 2022. - 95 с.

1. Козлович, В. Бона с Огинским прописались в Мотоле / Валентина Козлович ; фото из архива Анатолия Туркова // Сельская газета. — 2021. — 31 июля (№ 88). — С. 25 : фот.
2. Крывецкая, Н. В. Драўлянае хараство да "Мотальскіх прысмакаў" / Наталля Крывецкая ; фота аўтара і з сайта Брэсцкага АГКЦ // Заря. - 2021.— 21 июля (№ 57). — С. 13 : фот.
3. Крывецкая, Н. В. Моталь прымае пленэр / Наталля Крывецкая // Янаўскі край. Іванава, 2021. — 9 ліпеня. — С. 16 : фат.

1. Без дрогичинского резчика не обошелся даже кулинарный фестиваль : [Электронный ресурс] // Дрогичин.by. – Режим доступа : https://www.drogichin.by/novosti/bez-drogichinskogo-rezchika-ne-oboshelsya-dazhe-kulinarnyj-festival/. – Дата доступа : 17.01.2024.
2. В Мотоле проходит областной пленэр резчиков парковой скульптуры : [Электронный ресурс] // onlinebrest.by. – Режим доступа : https://onlinebrest.by/index.php/novosti/v-motole-prohodit-oblastnoy-plener-rezchikov-parkovoy-skulptury.html. – Дата доступа : 17.01.2024.
3. Деревянные скульптуры королевы Боны и гетмана Огинского украсили Мотоль и Логишин : [Электронный ресурс] // sb.by. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/derevyannye-skulptury-korolevy-bony-i-getmana-oginskogo-ukrasili-motol-i-logishin.html. – Дата доступа : 17.01.2024.
4. Скульптурная композиция исторических личностей, ремесел и брендов Мотоля [Электронный ресурс] // ГУК «Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2068-skulpturnaya-kompozitsiya-istoricheskikh-lichnostej-remesel-i-brendov-motolya. – Дата доступа : 17.01.2024.

Стварэнне гісторыка-краязнаўчага музея Махроўскай сярэдняй школы Іванаўскага раёна Брэсцкай вобласці пачыналася ў 1972 г. Настаўніца гісторыі Ірына Палікарпаўна Галяк зацікавілася партызанскім рухам у наваколлях вёскі. На поўдні ад Дняпроўска-Бугскага канала ў гады Вялікай Айчыннай вайны была створана партызанская зона. У памежнай вёсцы Калена дзейнічаў беларуска-украінскі сельскі Савет, які кіраваў жыццём насельнікаў больш дзесятка суседніх вёсак. Маладая настаўніца загарэлася жаданнем аднавіць гісторыю партызанскага атрада імя Лазо. Апантаная высокай ідэяй, яна здолела аб’яднаць вакол сябе самых актыўных, здольных і цікаўных хлопчыкаў і дзяўчынак, пачалася шырокая пошукавая работа.
Устанаўліваліся адрасы былых байцоў атрада, завязалася перапіска з рознымі архівамі Беларусі, Расіі, іншых рэспублік СССР. Актывізавалася справа пасля таго, як у школу пачалі паступаць адказы на запыты юных следапытаў. Ветэраны паведамлялі адрасы былых сяброў па змаганні з ворагам, дасылалі дакументы, успаміны пра баявыя дзеянні ў нашых мясцінах. Тады высветлілася, што пісаць гісторыю аднаго асобнага атрада не магчыма без раскрыцця абстаноўкі, якая існавала ў гады акупацыі ва ўсёй партызанскай зоне. Побач з «лазоўцамі» базіраваліся яшчэ некалькі атрадаў, якія падтрымлівалі пастаянную сувязь, каардынавалі баявыя дзеянні, праводзілі сумесныя баявыя аперацыі. Потым гэтыя асобныя падраздзяленні былі аб’яднаны ў брыгады: Молатаўскую і Пінскую. Вялікую дапамогу ў пошукавай рабоце аказвалі ветэраны партызанскай вайны Іванаўскага, Пінскага, Драгічынскага раёнаў Беларусі, Любяшоўскага, Камень-Кашырскага і Зарэчнянскага раёнаў Украіны.
З часам накапілася столькі дакументаў і артэфактаў, што было прынята рашэнне стварыць школьны музей баявой і працоўнай славы. 4 мая 1979 г. ён урачыста адчыніў дзверы для наведвальнікаў. За 40 гадоў працы музея яго наведвалі не толькі школьнікі Іванаўшчыны, прыязджалі і прыязджаюць цяпер экскурсіі з розных куткоў Беларусі. Музей стаў унікальнай крыніцай далучэння да гісторыі роднага краю, выхавання патрыятычных пачуццяў.
Пасля распаду СССР нялёгкія часы наступілі і ў лёсе гэтай скарбніцы мясцовай гісторыі. Але, да гонару яго стваральнікаў-настаўнікаў, патрыётаў свайго краю, падтрыманых дырэкцыяй школы і раённым аддзелам адукацыі, захаваліся асноўныя фонды музея, самыя каштоўныя дакументы і экспанаты. Агульнымі намаганнямі ўдалося не толькі аднавіць экспазіцыю, аформіць усё на новым, больш дасканалым і даступным для ўспрыняцця свядомасцю цяперашняга пакалення маладых людзей узроўні, але і пашырыць яе. Адноўленая экспазіцыя музея адкрыта 27 студзеня 2005 г.
Экспазіцыі гісторыка-краязнаўчага музея: «Сляды першабытнага чалавека», «Гісторыя вёскі Махро», «Гісторыя Махроўскай Петра-Паўлоўскай царквы», «Этнаграфія», «На мяжы стагоддзяў», «Подзвіг групы Самуйліка», «Гісторыя Молатаўскай брыгады», «Гісторыя Пінскай брыгады», «Нашы землякі на франтах Вялікай Айчыннай вайны», «Гісторыя калгаса», «Гісторыя школы», «Грамадскае жыццё», «Воіны-інтэрнацыяналісты», «Махроўскія мастакі».
21 снежня 2007 г. адкрыты новы раздзел экспазіцыі – «Майстры мастацтваў», які ўключае матэрыялы пра жыццё і творчасць мастака, паэта і настаўніка Анатоля Паўлавіча Рубановіча (1908–1970), а таксама яго вучняў і паслядоўнікаў.
28 мая 2008 г. музею прысвоена званне «народны», у 2013 г. званне пацверджана. На 2019 г. музей налічвае 926 экспанатаў асноўнага фонду і 2127 экспанатаў дапаможнага фонду. Кіраўніком музея 25 гадоў была настаўніца гісторыі Валянціна Аляксандраўна Раманюк, цяпер – Наталля Мікалаеўна Мурына. Галоўная мэта дзейнасці музея – стварэнне асяроддзя для выхавання, якая фарміруе каштоўнасныя адносіны навучэнцаў да гістарычнага мінулага роднага краю, сваіх продкаў, культурнай спадчыны.
Савет музея неаднаразова станавіўся пераможцам і прызёрам многіх конкурсаў: І месца – раённага конкурсу «Іванаўшчына ў фотаздымках. Стагоддзе ХХ» (2012), абласнога конкурсу метадычных матэрыялаў у дапамогу краязнаўцам (2012), рэспубліканскага конкурсу метадычных матэрыялаў (2012); ІІІ месца – VІ Міжнароднай маладзёжнай навукова-практычнай канферэнцыі «Вялікая Айчынная вайна 1941–1945 гадоў у гістарычнай памяці» (2012), абласнога конкурсу «Дакументальны сведак вайны» ў намінацыі «Устанаўленне імёнаў загінуўшых абаронцаў Айчыны» (2013), рэспубліканскіага конкурсу «Я родным краем ганаруся» у намінацыі «Невычэрпная крыніца гісторыі» (2014); ІІ месца – рэспубліканскага конкурсу «1939 год у памяці жыхароў Беларусі» (2014); дыплом І ступекні абласнога конкурсу «Старажытная мясціна – маё натхненне» (2015); дыплом ІІІ ступені рэспубліканскага конкурсу творчых работ «Святыні Беларусі: пакуты і перамогі» (2016); дыплом Міністэрства культуры і падзяка Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь на III Нацыянальным форуме «Музеі Беларусі» (2016) і інш.

1. Социально-культурная жизнь // Города и районы Брестчины: история и современность. Ивановский район / [Е. Г. Калечиц, А. А. Горбацкий, Т. М. Тохиян и др.]. Брест, 2017. – С. 591–611.

1. Адкрыўся ў вёсцы музей : [аб адкрыцці музея баявой славы ў Махроўскай сярэдняй школе] // Чырвоная звязда. Iванава, 1979. — 9 мая.
2. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі: мясціны і асобы / Викторыя Аскера // ЛіМ. — 2018. — 31 жніўня (№ 34). — С. 4–5.
3. Базан, М. Дар школьнаму музею / М. Базан // Чырвоная звязда. Іванава, 1980. — 20 студзеня.
4. Видибор, С. Новая экспозиция открылась в Мохровской школе / Светлана Видибор // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 5 мая (№ 18). — С. 3.
5. Воронина, Е. Сохраняем культурный код Ивановщины / Елена Воронина // Янаўскі край. Іванава, 2022. — 7 кастрычніка (№ 40). — С. 8 : фот.. -
6. Галяк, І. Іх памятаюць на Палессі : [сустрэча партызан інтэрнацыянальнай групы, якая адбылася ў Махроўскай СШ] / І. Галяк // Чырвоная звязда. Іванава, 1982. — 16 кастрычніка.
7. Голяк, И. Из камня у них гимнастерка : [в музее д. Мохро находится много сведений о жителях, которые воевали на фронтах Великой Отечественной войны] / И. Голяк // Чырвоная звязда. Iванава, 2010. — 30 красавіка. — С. 4.
8. Горупа, М. Патриотический центр Ивановщины : [история историко-краеведческого музея Мохровской СШ, 1979–2015; фото] / Мария Горупа // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 20 лютага. — С. 6.
9. Добродей, Л. Посещение историко-краеведческого музея : [экскурсия в д. Мохро и местную среднюю школу членов клуба «Перемена», состоящего из ветеранов педагогического труда СШ № 4 г. Иваново] / Л. Добродей // Чырвоная звязда. Iванава, 2013. — 29 сакавіка. — С. 4.
10. Жушма, В. Тут ажываюць старонкі гісторыі : [пра 30-годдзе музея баявой і працоўнай славы ў Махроўскай СШ] / Васіль Жушма // Чырвоная звязда. Iванава, 2009. — 5 чэрвеня. — С. 3.
11. Жушма, В. Музей палескай «партызанкі» : [у Махроўскай СШ Іванаўскага раёна адноўлены музей баявой і працоўнай славы мясцовых жыхароў] / Васіль Жушма // Настаўніцкая газета. — 2005. —22 лютага. — С. 2.
12. Котковец, А. На экскурсию – в Мохро : [в местном историко-краеведческом музее хранятся уникальные документы] / Алла Котковец // Заря. — 2015. — 30 мая (№ 59). — С. 5.
13. Котковец, А. Реконструирует прошлое ради будущего : [Валентина Александровна Романюк, хранитель музейных фондов историко-краеведческого музея при Мохровской средней школе, занесена на районную Доску почета] / Алла Котковец // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 26 мая (№ 28). — С. 2.
14. Кунахавец, А. У мастацкай зале Рубановiча – папаўненне : [пра новыя карцiны-экспанаты ў зале мастака А. П. Рубановiча у музеi Махроўскай СШ] / Алена Кунахавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2011. — 27 снежня. — С. 3.
15. Кухарчук, В. Музей выхоўвае : [пра музей баявой і працоўнай славы ў Махроўскай СШ] / В. Кухарчук // Чырвоная звязда. Іванава, 1983. —12 лістапада.
16. Майский, Г. Настоящие ценности Ивановщины : [историко-культурное наследие] / Г. Майский // Заря. — 2009. — 29 января. — С. 6.
17. Михальчук, В. В числе лучших : [делегация Ивановского района, представленная Мохровской СШ, приняла участие в III Национальном форуме «Музеи Беларуси»] / Валерий Михальчук // Чырвоная звязда. Іванава, 2017. — 27 снежня. — С. 3.
18. Михальчук, В. Лучшие краеведы – в Мохро : [в Бресте состоялся областной краеведческий фестиваль, в котором приняли участие краеведы Мохровской СШ] / Валерий Михальчук // Чырвоная звязда. Іванава, 2017. — 27 снежня. — С. 3.
19. Озерный, В. История в фактах и лицах : [о презентации книги С. А. Рожковца «Мохро глазами очевидца» в д. Мохро] / В. Озерный // Чырвоная звязда. Iванава, 2011. — 9 снежня. — С. 6.
20. Петроченко, А. Секреты штабной работы : [о восстановлении землянки – штаба Пинской партизанской бригады – учениками Мохровской СШ] / Анна Петроченко // Рэспублiка. — 2016. — 5 мая.
21. Раманюк, В. Нашы школьныя музеі – лепшыя ў краіне : [сярод лепшых дзесяці – гісторыка-краязнаўчы музей Махроўскай сярэдняй школы] / В. Раманюк // Чырвоная звязда. Iванава, 2012. — 14 снежня. — С. 2.
22. Саломка, І. Ад родніых ніў, ад сцежкі роснай... : [Валянціна Раманюк, ветэран педагагічнай працы, захавальнік фондаў Махроўскага гісторыка-краязнаўчага музея] / Ірына Саломка // Янаўскі край. Іванава, 2017. — 22 снежня. — С. 14.
23. Федорук, М. И воскресла история родного селенья : Деревня Мохро - полтысячи лет: [история и современное состояние деревни; фото] / Мария Федорук // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 5 чэрвеня. — С. 4.
24. Фатыхава, Г. Мадонны для землякоў Кузьміча : [у сярэдняй школе вёскі Махро працуе музей мастака Анатоля Рабановіча, былога настаўніка жывапісца Аляксея Кузьміча] / Галія Фатыхава // ЛіМ. — 2014. — 11 ліпеня (№ 27). — С. 13.
25. Чэмер, М. Махро: Аляксей Кузьміч і Анатоль Рубановіч : [пра школьны народны гісторыка-краязнаўчы музей Махроўскай СШ Іванаўскага раёна] / Мікола Чэмер // Настаўніцкая газета. — 2018. — 1 верасня. — С. 15.

1. 4 мая 2019 г. — 40 гадоў з часу адкрыцця народнага гісторыка-краязнаўчага музея ДУА «Махроўская сярэдняя школа» (Іванаўскі р-н; 1979) [Электронны рэсурс] / Краязнаўчая Берасцейшчына. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/1649-4-maya-2019-g-40-gado-z-chasu-adkryccya-narodnaga-gistoryka-krayaznachaga-muzeya-dua-mahroskaya-syarednyaya-shkola-ivanaski-r-n-1979/1649-4-maya-2019-g-40-gado-z-chasu-adkryccya-narodnaga-gistoryka-krayaznachaga-muzeya-dua-mahroskaya-syarednyaya-shkola-ivanaski-r-n-1979 . – Дата доступа : 17.12.2023.
2. Историко-краеведческий музей ГУО «Мохровская средняя школа» [Электронны рэсурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Рэжым доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2062-istoriko-kraevedcheskij-muzej-guo-mokhrovskaya-srednyaya-shkola . – Дата доступа : 14.12.2023.
3. Историко-краеведческий музей ГУО "Мохровская СШ" [Электронный ресурс]. – Режим доступа : https://vk.com/club212224883 . – Дата доступа : 16.11.2023.
4. Козлович, В. Народный музей в школе и партизанская стоянка в лесу [Электронный ресурс] / Валентина Козлович. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/voronki-na-serdtse.html. – Дата доступа : 16.11.2023.
5. Михальчук, В. В числе лучших [Электронный ресурс] / В. Михальчук. – Режим доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/kultura/v-chisle-luchshih . – Дата доступа : 17.11.2023.
6. Михальчук, В. Лучшие краеведы — в Мохро [Электронный ресурс] / В. Михальчук. – Режим доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/obshchestvo/luchshie-kraevedy--v-mohro. – Дата доступа : 17.11.2023.
7. Музей - наша гордость [Электронный ресурс] // ivanovo.edu.by. – Режим доступа : http://moh.ivanovo.edu.by/be/main.aspx?guid=23921 . – Дата доступа : 16.11.2023.
8. Саломка, І. Ад родніых ніў, ад сцежкі роснай... [Электронны рэсурс] / І. Саломка. – Рэжым доступа : http://www.janow.by/en/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/kultura/ad-rodnykh-ni-ad-stsezhki-rosnaj. – Дата доступа : 17.11.2023.

За гады плённай дзейнасці беларускага жывапісца Аляксея Васільевіча Кузьміча (1945–2013) назапасілася тысячы палотнаў. Нямала яго работ захоўваюцца ў фондах Нацыянальнага мастацкага музея, Беларускага саюза мастакоў, Музея сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, у прыватных калекцыях у Беларусі і за мяжой. Але ж асноўная маса твораў працягвала заставацца ў майстэрні, і мастак быў апантаны думкай аб стварэнні Храма Мадоны – своеасаблівай карціннай галерэі, куды б ён перадаў свае работы.
Аляксей Кузьміч увайшоў у гісторыю мастацтва, напісаўшы самую вялікую ў свеце калекцыю работ з вобразам Мадоны і стварыўшы знакаміты цыкл «Мадоны, якія плачуць». Праз вобразы зямных Мадон мастак увасобіў ідэалы дабрыні, чысціні і прыгажосці, сімвалы жыцця і адраджэння славянскай духоўнасці. Ён стварыў дзясяткі цыклаў: «Мадоны, якія сышлі з нябёсаў», «Залатыя Мадоны», «Сярэбраныя Мадоны» і інш.
Пасля зыходу жывапісца, ініцыятарам стварэння галерэі стаў яго сын, Аляксей Аляксеевіч Кузьміч, які лічыць сваім доўгам увекавечыць спадчыну знакамітага бацькі і рэалізаваць яго незавершаныя справы. Іванаўскі райвыканкам (старшыня Юрый Юр’евіч Бісун) падтрымаў ідэю стварэння персанальнай карціннай галерэі на малой радзіме мастака – у вёсцы Махро Іванаўскага раёна Брэсцкай вобласці, дапамог з фінансамі з бюджэту і прыцягненнем спонсараў. У рэалізацыі праекта прынялі ўдзел Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Брэсцкі абласны краязнаўчы музей, сям’я мастака. Галерэя, якую ўладкавалі на базе Махроўскага сельскага Дома культуры, стала філіялам раённага музейнага комплексу Напалеона Орды.
1 чэрвеня 2014 г., у дзень нараджэння мастака, адбылося ўрачыстае адкрыццё карціннай галерэі Аляксея Кузьміча. На мерапрыемстве прысутнічалі кіраўнікі раёна і вобласці, грамадскасць, прадстаўнікі творчай і навуковай інтэлігенцыі, сябры і сваякі мастака. Першую экскурсію правёў А. А. Кузьміч, куратар праекта.
У глядзельнай зале Махроўскага СДК прайшоў вечар-партрэт А. В. Кузьміча «Я вярнуўся дамоў», на які сабраліся больш за паўтысячы гасцей. Сярод іх мастацтвазнаўца Галія Фатыхава, старшыня Мінскага філіяла Міжнароднай Кірыла-Мяфодзіеўскай акадэміі Любоў Шумская, пісьменнік Уладзімір Ліпскі, паэт Андрэй Скарынкін і многія іншыя вядомыя асобы.
Для галерэі ў Доме культуры выдзелена 120 кв. м. Экспазіцыя складаецца з вялікай залы, прысвечанай творчай спадчыне А. В. Кузьміча, малой – творчасці мясцовых мастакоў. Зала А. В. Кузьміча разбіта на некалькі сектараў па тэмах і перыядах яго творчасці. Створаны мемарыяльны куток з асабістымі рэчамі і прадметамі з майстэрні мастака: мальберт, эцюднік, фарбы і пэндзлі, працоўны інструмент, кнігі і часопісы з дароўнымі надпісамі.
У галерэі Аляксея Кузьміча прадстаўлены Мадоны розных цыклаў, палескія краявіды, нацюрморты, партрэты музы і жонкі, Інэсы Iосiфаўны, сям’і мастака. Захоўваюцца каля паўсотні псіхалагічных партрэтаў. Мастаку пазіравалі акцёры, рэжысёры, пісьменнікі і іншыя вядомыя творчыя асобы: Барыс Луцэнка, Марыя Захарэвіч, Стэфанія Станюта, Галіна Макарава, Уладзімір Ліпскі, Міхаіл Пташук, Уладзімір Гасцюхін, Мікалай Яроменка… Асаблівае ўражанне вырабляе партрэт маці мастака – Аляксандры Максімаўны.
Асноўная дзейнасць галерэі накіравана на захаванне і папулярызацыю творчай спадчыны мастака А. В. Кузьміча. Галоўнымі задачамі супрацоўнікаў галерэі, якая стала турыстычнай славутасцю Іванаўшчыны, з’яўляюцца навукова-асветніцкая, гісторыка-культурная, адукацыйная і выставачная дзейнасць. У цяперашні час вядуцца работы па пашырэнні карціннай галерэі і стварэнні залаў часовых экспазіцый.

1. Алексей Кузьмич. Творец возвышенных Мадонн : эссе, воспоминания, публикации, откровения / [сост. А. А. Кузьмич]. – Минск : Мастацкая літаратура, 2015. – 238 с., [40] л. цв. ил.
2. В кругу «Полесских Мадонн» // Города и районы Брестчины: история и современность. Ивановский район / [Е. Г. Калечиц, А. А. Горбацкий, Т. М. Тохиян и др.]. Брест, 2017. — С. 668–669.

1. Адкрылася мастацкая галерэя Аляксея Кузьміча : [аб адкрыці карціннай галерэі А. Кузьміча ў в. Махро Іванаўскага раёна] // Алеся. 2014. — № 7. — С. 17.
2. Алейникова, Н. Галерея Алексея Кузьмича открылась на родине художника : [музей «Храм Мадонны» открылся на базе Дома культуры д. Мохро Ивановского района] / Наталья Алейникова // Брестский курьер. — 2014. — 12 июня (№ 24). — С. 10.
3. Аскера, В. Вандроўка па Янаўскім краі: мясціны і асобы / Викторыя Аскера // ЛіМ. — 2018. — 31 жніўня (№ 34). — С. 4–5.
4. Будзевіч, А. Вяртанне па дарозе жывапісы : адкрыццё мастацкай галерэі Алексея Кузьмича : [в. Махро Іванаўскага раёна] / Аліна Будзевіч // Мастацтва. — 2014. — № 8. — С. 13.
5. Бунта, Т. Інэса Кузьміч: «Мы з мужам былі блізкія душы...» : [пра творчасць мастака А. Кузьміча; аб адкрыці карціннай галерэі А. Кузьміча ў в. Махро Іванаўскага раёна] / Тамара Бунта // Звязда. —2015. — 22 студзеня. — С. 4.
6. Васілеўскі, П. Першы крок да Музея мадон : [аб дзейнасці мастацкай галерэі Аляксея Кузьміча ў в. Махро Іванаўскага раёна] / Пётра Васілеўскі // Культура. — 2015. — 19 снежня. — С. 5.
7. Войцік, М. Жанчына, якая сышла з нябёсаў : [аб прэзентацыі кнігі «Аляксей Кузьміч. Творца ўзвышаных Мадонаў», нарадзіўся у в. Махро Іванаўскага раёна] / Марыя Войцік // ЛіМ. — 2015. — 11 снежня. — С. 9.
8. Завадская, И. Мир входящим : [воспоминания об отце, художнике Алексее Васильевиче Кузьмиче, его сына Алексея Кузьмича] / Ирина Завадская // Советская Белоруссия. — 2016. — 23 января. — С. 16.
9. Кит, А. Благодарный сын – о гениальном отце : в Минске презентована книга «Алексей Кузьмич. Творец возвышенных Мадонн» / Антонина Кит // Чырвоная звязда. Іванава, 2015. — 18 снежня. — С. 5.
10. Котковец, А. «Я вернулся домой...» : [об открытии картинной галереи живописца Алексея Кузьмича в д. Мохро Ивановского района] / Алла Котковец ; фото Марии Федорук // Заря. — 2014. — 3 июня. — С. 5.
11. Кривецкая, Н. В поисках талантов : [филиал «Картинная галерея А. Кузьмича» в деревне Мохро проводит творческий конкурс-выставку «Современные творцы Ивановщины»] / Наталья Кривецкая // Заря. —2018. — 28 апреля. — С. 2.
12. Кузьмич, А. Мадонны Алексея Кузьмича переселяются в галерею на Полесье : [о создании уникального музея «Храм Мадонны» на базе Дома культуры д. Мохро Ивановского района] / Алексей Кузьмич // Брестский курьер. — 2014. — 27 марта (№ 13). — С. 32.
13. Куницкий, П. Галерея Мадонн : [художественное наследие А. Кузьмича вернулось на его малую родину] / Павел Куницкий // Вечерний Брест. — 2014. — 6 июня. — С. 7.
14. Куц, Е. Памяти мастера : [о создании персональной художественной галереи живописца А. Кузьмича в д. Мохро Ивановского района; фото] / Елена Куц // Заря. — 2014. — 20 мая. — С. 5.
15. Лысенко, З. Свет его души – в его полотнах : [о торжественном открытии художественной галереи в д. Мохро] / Зоя Лысенко // Нёман. — 2014. — № 10. — С. 190–196.
16. Люковіч, Т. Жыццё ўсё дамалюе... : [аб адкрыцці мастацкай галерэі Алексея Кузьмича ў в. Махро Іванаўскага раёна; фота] / Тамара Люковіч // ЛіМ. — 2015. — 29 мая (№ 21). — С. 13.
17. «Мадонны» паселяцца ў Махро : [персанальная галерэя мастака А. Кузьміча расчыніць дзверы ў чэрвені на базе Дома культуры ў в. Махро] // Народная трыбуна. — 2014. — 28 сакавіка. — С. 2.
18. Міхальчук, В. Музей не выходзячы з хаты : [інтэрактыўная 3D-панарама карціннай галерэі А. Кузьміча ў в. Махро] / Валерый Міхальчук // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 26 кастрычніка. — С. 2.
19. Музей на малой родине : [открытие художественной галереи, посвященной А. Кузьмичу, в д. Мохро] // Народная газета. — 2014. —30 мая. — С. 8.
20. Попова, В. Мадонны приземлились на Припяти : [открытие галереи А. Кузьмича в д. Мохро] / В. Попова // Советская Белоруссия. — 2014. — 29 мая. — С. 11.
21. Рагін, Я. Сам-насам з Мадоннай : [як ствараюцца вясковыя галерэі: вопыт сяла Махро] / Яўген Рагін // Культура. — 2014. — № 13. — С. 12.
22. Саломка, І. Тут сэрдцу мілы кут : [у карціннай галерэі А. Кузьміча ў в. Махро адсвяткавалі Міжнародны дзень музеяў] / Ірына Саломка // Янаўскі край. Іванава, 2017. — 30 мая. — С. 4.
23. Фатыхава, Г. Мадонны для землякоў Кузьміча / Галіна Фатыхава // ЛіМ. — 2014. — 11 ліпеня (№ 27). — С. 13.
24. Федорук, М. Его мадонны – свет небесный : [открытие галереи, посвященной А. Кузьмичу, в д. Мохро] / Мария Федорук // Чырвоная звязда. Іванава, 2014. — 6 чэрвеня. — С. 1, 5.
25. Федорук, М. Мадонны поселятся в Мохро : [персональная галерея известного белорусского живописца А. Кузьмича распахнет свои двери для посетителей в июне 2014 г.] / Мария Федорук // Чырвоная звязда. Іванава, 2014. — 23 мая. —С. 7.
26. Чэмер, М. Махро: Аляксей Кузьміч і Анатоль Рубановіч : [пра школьны народны гісторыка-краязнаўчы музей Махроўскай СШ Іванаўскага раёна] / Мікола Чэмер // Настаўніцкая газета. — 2018. — 1 верасня. — С. 15.

1. 1 чэрвеня 2019 г. — 5 гадоў з дня адкрыцця філіяла раённага музейнага комплексу Напалеона Орды «Карцінная галерэя Аляксея Кузьміча» ў в. Махро (Іванаўскі р-н; 2014) [Электронны рэсурс] / Краязнаўчая Берасцейшчына. – Рэжым доступа : http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/1734-1-chervenya-2019-g-5-gadou-z-dnya-adkrytstsya-filiyala-rajonnaga-muzejnaga-kompleksu-napaleona-ordy-kartsinnaya-galereya-alyakseya-kuzmicha-u-v-makhro-ivanauski-r-n-2014/1734-1-chervenya-2019-g-5-gadou-z-dnya-adkrytstsya-filiyala-rajonnaga-muzejnaga-kompleksu-napaleona-ordy-kartsinnaya-galereya-alyakseya-kuzmicha-u-v-makhro-ivanauski-r-n-2014?tmpl=component&print=1. – Дата доступа : 16.11.2023.
2. Бизюк, Т. 200 картин в Мохро [Электронный ресурс] / Татьяна Бизюк. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/200-kartin-v-mokhro.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
3. Богуш, П. Фотофакт. Галерея Алексея Кузьмича в деревне Мохро [Электронный ресурс] / Павел Богуш. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/fotofakt-galereya-alekseya-kuzmicha-v-derevne-mokhro.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
4. В деревне Мохро открылась художественная галерея Алексея Кузьмича [Электронный ресурс] : ctv.by. – Режим доступа : https://ctv.by/v-dervne-mohro-otkrylas-hudozhestvennaya-galereya-alekseya-kuzmicha. – Дата доступа : 16.11.2023.
5. Вечорко, С. Галерея Алексея Кузьмича откроется 1 июня на родине живописца в Ивановском районе [Электронный ресурс] / Светлана Вечорко. – Режим доступа : https://www.belta.by/culture/view/galereja-alekseja-kuzmicha-otkroetsja-1-ijunja-na-rodine-zhivopistsa-v-ivanovskom-rajone-44525-2014 . – Дата доступа : 16.11.2023.
6. Галерея Алексея Кузьмича [Электронный ресурс] // fotobel.by. – Режим доступа : http://www.fotobel.by/muzei-belarusi/galereya-alekseya-kuzmicha/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
7. Исторические места и легенды деревни Мохро [Электронный ресурс] // belarus24.by . – Режим доступа : https://belarus24.by/shows/paleshuki/istoricheskie-mesta-i-legendy-derevni-mokhro/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
10. Картинная галерея Алексея Кузьмича [Электронный ресурс] // belarus.travel. – Режим доступа : https://ru.belarus.travel/landmarks/kartinnaia-galereia-alekseia-kuzmicha . – Дата доступа : 16.11.2023.
11. Картинная галерея Алексея Кузьмича [Электронный ресурс]. – Режим доступа : http://galereya.kuzmich.museum.by/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
12. Картинная Галерея Алексея Кузьмича [Электронный ресурс] // gallerykuzmich.wixsite.com. – Режим доступа : https://gallerykuzmich.wixsite.com/gallery. – Дата доступа : 16.11.2023.
13.Кривецкая, Н. В деревне Мохро 22 мая завершился районный пленэр резчиков по дереву [Электронный ресурс] / Наталья Кривецкая. – Режим доступа : https://zarya.by/news/community/v-derevne-mohro-22-maja-zavershilsja-rajonnyj-plenjer-rezchikov-po-derevu/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
14. Лысенко, З. Белорусский Рафаэль [Электронный ресурс] / Зоя Лысенко. – Режим доступа : https://www.souzveche.ru/articles/culture/27165/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
15. Попова, В. Мадонны приземлились на Припяти : 1 июня в деревне Мохро Ивановского района откроется персональная галерея Алексея Кузьмича [Электронный ресурс] / Виктория Попова. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/madonny-prizemlilis-na-pripyati.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
16. Фатыхова, Г. Музей Алексея Кузьмича (Республика Беларусь) [Электронный ресурс] / Галина Фатыхова. – Режим доступа : http://www.postklau.ru/publ/vystavki_muzei/muzej_alekseja_kuzmicha/muzej_alekseja_kuzmicha_respublika_belarus/156-1-0-404. – Дата доступа : 16.11.2023.
17. Филиал «Картинная галерея А. Кузьмича» в дер. Мохро районного музейного комплекса Наполеона Орды [Электронный ресурс] // ivanovo.brest-region.gov.by. – Режим доступа : http://www.ivanovo.brest-region.gov.by/ru/2014-10-30-06-10-40-879-ru/view/l-r-2000002251. – Дата доступа : 16.11.2023.

Пинская партизанская бригада действовала в Ивановском, Жабчицком, Пинском и Любешовском районах. Штаб Пинской партизанской бригады располагался в урочище Карасино, которое более восьмидесяти лет свято хранит героическую биографию этого места. Под руководством командира бригады Ивана Шубитидзе в 1943 – 1944 гг. народные мстители осуществляли диверсии на коммуникациях противника, нападали на фашистские гарнизоны, организовывали засады на шоссейных дорогах, сражались с регулярными войсками. Героизм партизан исчисляется тысячами примеров мужественной борьбы с врагом.
Первооткрывателем места стоянки стал ныне покойный командир Пинской партизанской бригады Иван Георгиевич Шубитидзе – впоследствии Почетный гражданин города Пинска, его именем в столице Полесья названа улица. В 1975 году по инициативе Ивана Георгиевича здесь установлена стела и восстановлена штабная землянка.
С 2012 по 2017 год по инициативе учащихся и педколлектива Мохровской школы велась поисково-исследовательская работа на месте стоянки штаба Пинской партизанской бригады, работа с архивными документами Зонального государственного архива в городе Пинске, работа с материалами школьного историко-краеведческого музея и воспоминаниями старожил деревни. Информация анализировалась, обобщалась и вылилась в научно-исследовательскую работу "Незабытое эхо партизанской войны". Одновременно с этим в летнее каникулярное время организовывались трёхдневные туристические походы по экологическим тропам местных озёр, во время которых ребята занимались реконструкцией штабной землянки и фортификационных сооружений, занимались облагораживанием памятников Первой и Второй мировой войны на территории Мохровского сельисполкома. Уже с накопленным материалом, частично восстановив инфраструктуру партизанского лагеря учащиеся приняли участие в республиканском конкурсе молодёжных инициатив "100 идей для Беларуси", где являлись победителями регионального, областного и участниками республиканского этапов. После этих событий проект поддержала общественность и местные органы управления и самоуправления.
До 2020 года неравнодушными односельчанами, педколлективом школы, учащимися, Мохровским сельисполкомом и другими заинтересованными организациями находящимися на нашей территории велась работа по созданию площадки, которая будет способствовать патриотическому и идеологическому воспитанию молодёжи и увековечит память подвига наших предков.
С 2021 года инициатива была поддержана председателем Ивановского районного исполнительного комитета, которым было принято решение о восстановлении дальнейшей инфраструктуры лагеря и создание музея под открытым небом. 6 июня 2021 года состоялось торжественное открытие места стоянки Пинской партизанской бригады.
С каждым годом стоянка штаба Пинской партизанской бригады прирастает новыми тематическими площадками. На сегодня здесь таковых насчитывается более десятка: «Штаб бригады», «Полевой госпиталь», «Окоп и оборонительные укрепления», «Быт партизан», «Штаб разведки», «Партизанский колодец», «Лесная школа», «Кухня», «У костра», «Школа подрывника», «Склад боеприпасов», «Наблюдательный пункт» «Семейный лагерь» и другие.
Ежегодно ко Дню всенародной памяти жертв Великой Отечественной войны и геноцида белорусского народа здесь проходят мероприятия в память о тех, кто самоотверженно сражался за мирное завтра будущих поколений.

1. Алексеева, Н. В Ивановском районе — военно-историческая реконструкция / Наталья Алексеева ; фото автора // Пінскі веснік. — 2022. — 6 мая (№ 18). — С. 10 : фот.
2. Бинда, Т. На время стали партизанами : [бб участии работников Пинского лесхоза в историческом экскурсе "Ликвидания. Полесский отряд сопротивления" у д. Мохро Ивановского района] / Татьяна Бинда // Белорусская лесная газета. — 2023. — 22 июня (№ 25). — С. 9 : фот.
3. Владимирова, А. Живая память / Анна Владимирова ; фото предоставлено участниками // Пінскі веснік + Полесская правда. — 2023. — 16 чэрвеня (№ 24). — С. 14 : фот.
4. Грэчка, І. Адноўленыя славутасці : [пра раённы музейны комплекс імя Н. Орды, музей Ф. М. Дастаеўскага ў Дастоеўскай сярэдняй школе, адноўленую партызанскую стаянку ў Іванаўскім раёне] / Ігар Грэчка ; фота аўтара // Настаўніцкая газета. — 2023. — 26 мая (№ 41). — С. 18—19 : фат.
5. Кресс, Д. Великая победа — гордость поколений / Диана Кресс // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 5 мая (№ 18). — С. 12 : фот.
6. Кресс, Д. Здесь творилась история : [В урочище Карасино недалеко от деревни Мохро на восстановленой стоянке штаба Пинской партизанской бригады прошло мероприятие памяти партизан и В.З. Коржа "Подвиг воинов, партизан и подпольщиков - бессмертен".]/ Диана Кресс // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 3 лістапада (№ 44). — С. 28 : фот.
7. Кривецкая, Н. Карасино: земля непоренных / Наталья Кривецкая ; фото автора // Заря. — 2021. — 9 июня (№ 45). — С. 4 : фот.
8. Кривецкая, Н. В. Карасино: история героизма / Наталья Кривецкая ; фото автора // Заря. — 2023. — 14 июня (№ 46). — С. 8 : фот.
9. Кривецкая, Н. В. Открытие партизанской стоянки / Наталья Кривецкая // Янаўскі край. Іванава, 2021. — 11 чэрвеня (№ 23). — С. 14—15 : фот.
10. Кривецкая, Н. В. Уборка в Карасино / Наталья Кривецкая // Заря. - 2023. — 5 апреля (№ 26). — С. 17.
11. Михальчук, В. В. Продолжается восстановление партизанской стоянки / Валерий Михальчук ; фото Ирины Соломка // Янаўскі край. Іванава, 2022 — 22 красавіка (№ 16). — С. 4 : фот.
12. Михальчук, В. В. Прошли тропой партизан : [на месте стоянки штаба Пинской партизанской бригады состоялся исторический экскурс "Тропой партизан"] / Валерий Михальчук // Янаўскі край. Іванава, 2022. — 10 чэрвеня (№ 23). — С. 14—15 : фот.
13. Михновец, А. Карасино объеденило молодежь / Алина Михновец // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 31 сакавіка (№ 13). — С. 15 : фот.
14. Міхнавец, А. Новы турыстычны аб'ект побач з Махро / Аліна Міхнавец // Янаўскі край. Іванава, 2021. — 21 мая (№ 20). — С. 14—15 : фат.
15. Михновец, А. Увидеть прошлое воочию : [третий раз подряд в урочище Карасино вблизи деревни Мохро собрались ивановцы и гости района вспомнить страницы истории и почтить память героев.] / Алина Михновец // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 16 чэрвеня (№ 24). — С. 1, 5 : фот.
16. Никифоренко, А. Прикоснуться к истории / Александр Никифоренко ; фото автора // Навіны Палесся. Столін, 2023. — 5 мая (№ 33). — С. 4 : фот.
17. Павлюкович, А. Ожившая история : [о восстановленном в 2021 г. партизанском лагере времен Великой Отечественной войны в лесу у д. Мохро Ивановского района] / Александр Павлюкович ; фото автора // СБ. Беларусь сегодня. - 2022. — 12 марта (№ 49). — С. 16 : фот.
18. Плевако, Е. Увековечили в дереве / Елена Плевако ; фото предоставлены И. И. Кунаховцом // Республиканская строительная газета. — 2022. — 2 июня (№ 21). — С. 3 : фот.
19. Рудак, А. Вада з партызанскай крыніцы : [аб рэканструяванай стаянке штаба Пінскай партызанскай брыгады ва урочышчы Красіна непадалёк ад вёскі Махро] / Антон Рудак // Культура. — 2022. — 23 красавіка (№ 17). — С. 4 : фат.

1. В Ивановском районе провели реконструкцию событий Великой Отечественной войны [Электронны рэсурс] / Zarya.by. – Рэжым доступа : https://zarya.by/news/community/v-ivanovskom-rajone-proveli-rekonstrukciju-sobytij-velikoj-otechestvennoj-vojny/. – Дата доступа : 17.01.2024.
2. В урочище Красино вблизи деревни Мохро Ивановского района [Электронны рэсурс] / Тelegram. – Рэжым доступа : https://ru.telegram-store.com/catalog/channels/modmilby/15021. – Дата доступа : 17.01.2024.
3. В урочище Красино вблизи деревни Мохро Ивановского района реконструировали партизанскую стоянку [Электронны рэсурс] / https://brest-edu.gov.by. – Рэжым доступа : https://brest-edu.gov.by/новости/p-71113.html. – Дата доступа : 17.01.2024.
4. В урочище Карасино прошла историческая реконструкция одного военного дня [Электронный ресурс] // www.tvr.by. – Режим доступа : https://www.tvr.by/news/obshchestvo/v_urochishche_karasino_proshla_istoricheskaya_rekonstruktsiya_odnogo_voennogo_dnya/. – Дата доступа : 16.11.2023.
5. ВОССТАНОВЛЕНИЕ ИСТОРИЧЕСКОЙ ПРАВДЫ ПРИ СОДЕЙСТВИИ ИВАНОВСКОЙ РАЙОННОЙ ОРГАНИЗАЦИИ БЕЛОРУССКОГО ФОНДА МИРА [Электронны рэсурс] / pinsktechnolog.brest.by. – Рэжым доступа : https://fondmira.by/brestskaya-oblast/vosstanovlenie-istoricheskoj-pravdy-pri-sodejstvii-ivanovskoj-rajonnoj-organizaczii-belorusskogo-fonda-mira/. – Дата доступа : 17.12.2023.
6. МЕЖРАЙОННЫЙ СУББОТНИК НА ПАРТИЗАНСКОЙ СТОЯНКЕ В УРОЧИЩЕ КАРАСИНО ИВАНОВСКОГО РАЙОНА [Электронны рэсурс] / pinsktechnolog.brest.by. – Рэжым доступа : https://pinsktechnolog.brest.by/ideologicheskaya-i-vospitatelnaya-rabota/obshchestvennye-ob-edineniya-i-organizatsii/brsm/1650-межрайонный-субботник-на-партизанской-стоянке-в-урочище-карасино-ивановского-района.html . – Дата доступа : 17.12.2023.
7. Павлюкович, А. На Ивановщине восстановлена партизанская стоянка [Электронный ресурс] / Александр Павлюкович. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/voronki-na-serdtse.html. – Дата доступа : 16.01.2024.
8. РЕКОНСТРУКЦИЯ БОЕВОГО СРАЖЕНИЯ В УРОЧИЩЕ КАРАСИНО ИВАНОВСКОГО РАЙОНА У ДЕРЕВНИ МОХРО [Электронный ресурс] // ratevideo.ru. – Режим доступа : https://ratevideo.ru/vi/h6ezvQgQ2xA. – Дата доступа : 16.01.2024.
9. Реконструкция боевого сражения в урочище Карасино Ивановского района у деревни Мохро [Электронный ресурс] // ivanovo.edu.by. – Режим доступа : https://www.youtube.com/watch?v=h6ezvQgQ2xA. – Дата доступа : 16.11.2023.
10. РЕКОНСТРУКЦИЯ СОБЫТИЙ ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЫ ПРОЙДЕТ В УРОЧИЩЕ «КАРАСИНО» [Электронны рэсурс] // Янов.BY. Информационный портал. – Рэжым доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/obshchestvo/rekonstruktsiya-sobytij-velikoj-otechestvennoj-vojny-projdet-v-urochishche-karasino . – Дата доступа : 24.01.2024.
11. РЕКОНСТРУКЦИЯ СОБЫТИЙ ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЫ СОСТОЯЛАСЬ В УРОЧИЩЕ «КАРАСИНО» [Электронный ресурс] // bresttur.by. – Режим доступа : http://bresttur.by/без-рубрики/реконструкция-событий-великой-отече/ . – Дата доступа : 17.11.2023.
12. Солдатская каша и мирные звуки выстрелов. В «Карасино» восстановили стоянку пинского штаба [Электронны рэсурс] // ctv.by. – Рэжым доступа : https://ctv.by/novosti-bresta-i-brestskoy-oblasti/soldatskaya-kasha-i-mirnye-zvuki-vystrelov-v-karasino. – Дата доступа : 17.11.2023.
13. Стоянка штаба Пинской партизанской бригады(Карасино) [Электронны рэсурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Рэжым доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2048-stoyanka-shtaba-pinskoj-partizanskoj-brigady-karasino. – Дата доступа : 14.12.2023.
14. «ТРОПОЮ ПАРТИЗАН» [Электронный ресурс] // www.trkbrest.by. – Режим доступа : https://www.trkbrest.by/19046-tropoyu-partizan.html. – Дата доступа : 17.11.2023.

Действует на базе сельского Дома культуры аг. Ополь с 1992 г.
В экспозиции отражена история опольской земли от её основания до сегодняшних дней.
Разделы экспозиции музея открывают посетителям страницы истории населенных пунктов: Ополь, Лядовичи, Тулятичи. В экспозиции представлен раздел «Великая Отечественная война», который обновлен фрагментами оружия, каской, фотографиями периода Великой Отечественной войны и справочно-информационным материалом.
Есть коллекции ткачества, вышивки, плетения, одежды, гончарства, бондарства и других ремесел.

1. Историко – краеведческая экспозиция [Электронный ресурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2045-opolskaya-istoriko-kraevedcheskaya-ekspozitsiya. – Дата доступа : 24.01.2024.
2. Опольский историко-краеведческий музей [Электронный ресурс] // Отдел по образованию
Ивановского райисполкома. – Режим доступа : http://ivanovo.edu.by/ru/main.aspx?guid=14141. – Дата доступа : 24.01.2024.

У пакоі цікавых рэчаў – дзве экспазіцыі: «Вяртанне да вытокаў» і «Назад у СССР».
Першая расказвае пераважна пра мясцовы народны касцюм. Наведвальнікі незвычайнага пакоя на ўласныя вочы ўбачаць фартушкі, якім больш за сто гадоў, пацеркі, якія можна было купіць за тры яйкі, даведаліся пра асаблівасці хусткі-маргункі...
Другую экспазіцыю склалі рэчы, якія вяртаюць гледача ў савецкае мінулае: тагачасная мэбля, прадметы побыту, посуд і кухоннае начынне і г.д.

1. Саломка, І. І еднасць, і талент, і справа / Ірына Саломка // Янаўскі край. Іванава, 2021. — 28 мая (№ 21). — С. 9 : фат.

1. І ЕДНАСЦЬ, І ТАЛЕНТ, І СПРАВА [Электронный ресурс] // Янов.by. – Режим доступа : http://www.janow.by/en/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/kultura/i-ednasts-i-talent-i-sprava. – Дата доступа : 24.01.2024.
2. Вяртанне да вытокаў [Электронный ресурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2030-balandichi. – Дата доступа : 24.01.2024.
3. Пакой цікавых рэчаў [Электронный ресурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2045-opolskaya-istoriko-kraevedcheskaya-ekspozitsiya. – Дата доступа : 24.01.2024.

Экспозиция народных праздников и обрядов белорусов, которая действует в сельском Доме культуры аг. Сочивки, посвящена белорусскому народному календарю традиционных праздников. Содержит в себе многочисленные обряды, обычаи, приметы, поверья, пословицы, через которые глубоко раскрывается внутренний мир наших предков, их ежедневные заботы и попытки разгадать тайны окружающей природы, жизни и смерти.
Здесь проводятся содержательные краеведческие путешествия, фольклорные посиделки, часы белорусских обрядов, уроки белорусоведения.

1. Жыцця адвечны лад [Электронный ресурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2047-komnata-krestyanskogo-byta-sochivki. – Дата доступа : 24.01.2024.
2. Сельская библиотека аг. Сочивки [Электронный ресурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/glavnaya/11-struktura-tsbs/1955-selskaya-biblioteka-ag-sochivki. – Дата доступа : 24.01.2024.

1. Пуцыковіч, І. Этнаграфічны семінар ў Сачыўках : [экскурсія ў абрадавы пакой і пакой сялянскага побыту СДК аг. Сачыўкі] / Ірына Пуцыковіч // Янаўскі край. Іванава, 2020. — 7 жніўня. — С. 9.
2. Целюк, А. Поделились опытом : [в агрогородке Сочивки для гостей была проведена экскурсия по комнате крестьянского быта и представлен тематический экскурс по праздникам народного календаря] / Анастасия Целюк // Чырвоная звязда. Іванава, 2020. — 4 снежня. — С. 2.

Основу экспозиции составляют предметы крестьянского быта: ткацкий станок, прялка, рушники, угольный утюг, керосиновые лампы, ступки, кровать с вышитыми подушками, шиянки для ягод, бочонки для солений, сбитени для масла, глиняная посуда и др. В плетеных корзинах, кошёлках и коробах раньше хранили зерно, фасоль, горох.
В доме, где были новорожденные детки, возле родительской кровати вешали колыбель, сплетенную из лозы. На нее вешали льняные накидки, чтобы затенить от солнца, от различных насекомых, а также, чтобы младенца меньше видели чужие люди.
В красном углу («покуці») — икона Богородицы.
Центральное место в экспозиции занимает печь. У печи есть обязательный шесток, где стоят горшки. На него сгребали угли. Под шестком в нише хранили инвентарь, лучину, а зимой… там жили куры. Печь грела дом, на печи спали старики.
Каждая вещь рассказывает о жизни, о быте и о тяжелом труде наших предков.

1. Весело, интересно и познавательно прошли осенние каникулы в нашей школе [Электронный ресурс] // Государственное учреждение образования "Сочивковская средняя школа". – Режим доступа : http://sochi.ivanovo.edu.by/ru/main.aspx?guid=23581. – Дата доступа : 24.01.2024.
2. Комната крестьянского быта [Электронный ресурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2047-komnata-krestyanskogo-byta-sochivki. – Дата доступа : 24.01.2024.

1. Пуцыковіч, І. Этнаграфічны семінар ў Сачыўках : [экскурсія ў абрадавы пакой і пакой сялянскага побыту СДК аг. Сачыўкі] / Ірына Пуцыковіч // Янаўскі край. Іванава, 2020. — 7 жніўня. — С. 9.
2. Целюк, А. Поделились опытом : [в агрогородке Сочивки для гостей была проведена экскурсия по комнате крестьянского быта и представлен тематический экскурс по праздникам народного календаря] / Анастасия Целюк // Чырвоная звязда. Іванава, 2020. — 4 снежня. — С. 2.

В д. Стрельно расположен уникальный в Беларуси музей народной медицины.
Музей народной медицины в деревне Стрельно открыт в 1991 году. В 2012 году музей реорганизован в филиал традиционной культуры «Дом травника» в деревне Стрельно Мотольского музея народного творчества
Музей удивляет посетителей своей оригинальностью, ведь здесь хранятся секреты белорусской фитотерапии, которые народ собирал на протяжении столетий. В музее собрано более 120 видов лекарственных трав. В необычном музее, кроме растений, имеются и другие экспонаты. Есть комната, убранство которой рассказывает, как ухаживали за новорожденными и чем лечили детские болезни. А еще здесь можно познакомиться с правилами сбора и хранения лекарственных растений, бесплатно приобрести народные рецепты и продегустировать свежезаваренный на лекарственных травах чай.

1. Барило, Ю. Секреты исцеления. Где в Беларуси можно больше узнать о лекарственных травах? [Электронный ресурс] / Юлия Барило. – Режим доступа : https://planetabelarus.by/publications/sekrety-istseleniya-gde-v-belarusi-mozhno-bolshe-uznat-o-lekarstvennykh-travakh-/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
2. Басикирская, Е. В Доме травника, что в Ивановском районе, готовят рецепты стародавних настоев и засушивают сотни видов лекарственных растений [Электронный ресурс] / Елена Басикирская. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/lechebnoe-strelno.html# . – Дата доступа : 16.11.2023.
3. Босак, Д. Жизнь без таблеток: заговоры шептух и травы с "особой силой" [Электронный ресурс] / Дмитрий Босак. – Режим доступа : https://sputnik.by/20160723/1024399001.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
4. Дом травника [Электронный ресурс] // janowlib.by. – Режим доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2031-dom-travnika . – Дата доступа : 16.11.2023.
5. Дом травника в деревне Стрельно [Электронный ресурс] // holiday.by. – Режим доступа : https://www.holiday.by/by/skarb/1287-dom-travnika-v-derevne-strelno . – Дата доступа : 16.11.2023.
6. Дом травника обновляется [Электронный ресурс] // sb.by. – Режим доступа : https://www.sb.by/articles/dom-travnika-obnovlyaetsya.html . – Дата доступа : 16.01.2024.
7. Единственный в Беларуси музей народной медицины находится в Брестской области [Электронный ресурс] // tvr.by. – Режим доступа : https://www.tvr.by/news/kultura/edinstvennyy_v_belarusi_muzey_narodnoy_meditsiny_nakhoditsya_v_brestskoy_oblasti/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
8. Ивановский район. В «Дом травника» приезжают ученые и священники [Электронный ресурс] // realbrest.by. – Режим доступа : https://www.realbrest.by/novosti/brest-i-region/ivanovskii-raion-v-dom-travnika-priezzhayut-uchenye-i-svjaschenniki.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
9. Кресс, Д. «Дом травника» делится знаниями [Электронный ресурс] / Диана Кресс. – Режим доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/obshchestvo/dom-travnika-delitsya-znaniyami . – Дата доступа : 16.11.2023.
10. Крывецкая, Н. «Дом траўніка»: галасы палескай самабытнасці [Электронны рэсурс] / Наталля Крывецкая. – Рэжым доступа : https://zarya.by/news/glavnye-novosti/dom-tra-nika-galasy-paleskaj-samabytnasci/ . – Дата доступа : 11.16.2023.
11. Кривецкая, Н. Ивановский район : чудо в полене и молодовский Тесла [Электронный ресурс] / Наталья Кривецкая. – Режим доступа : https://brestcity.com/blog/ivanovskij-rajon-chudo-v-polene-i-molodovskij-tesla . – Дата доступа : 14.12.2023.
12. Крушына, С. Па слядах уніятаў-2 [Электронны рэсурс] / Сяргей Крушына. – Рэжым доступу : http://d-museum.by/show_article.php?h=312 . – Дата доступу : 16.11.2023.
13. Лечи-лечи, лепесток [Электронный ресурс] // news.21.by. – Режим доступа : https://news.21.by/society/2013/07/13/792230.html . – Дата доступа : 16.12.2023.
14. Людзі і стравы. Квасок з зёлак ад спадчыннай шаптухі загадчыцы музея «Дом траўніка» Галіны Вайцяшчук : [Электронны рэсурс] // minsknews.by . – https://minsknews.by/lyudzi-i-stravyi-kvasok-z-zyolak-ad-spadchyinnay-shaptuhi-zagadchyitsyi-muzeya-dom-traunika-galinyi-vaytsyashchuk/ . – Рэжым доступу : 11.16.2023.
15. Макеева, А. Если лечиться травами, можно прожить до 100 лет. Травница из Иваново поделилась рецептами [Электронный ресурс] / Анастасия Макеева. – Режим доступа : https://ctv.by/novosti-bresta-i-brestskoy-oblasti/esli-lechitsya-travami-mozhno-prozhit-do-100-let-travnica-iz . – Дата доступа : 16.11.2023.
16. Мотоль, Бездеж и Стрельно [Электронный ресурс] / Отдых в Белоруссии. – Режим доступа : https://rutube.ru/video/2f853a0ea0a1f9654b0c91ebc9be8645/ . – Дата доступа : 16.11.2023.
17. Музей народной медицины "Дом травника" [Электронный ресурс] // vk.com. – Режим доступа : https://vk.com/public116897756 . – Дата доступа : 16.11.2023.
18. Музей народной медицины в Стрельно [Электронный ресурс] // probelarus.by. – Режим доступа : https://probelarus.by/belarus/sight/museums/muzey-narodnoy-mediciny-v.html . – Дата доступа : 16.11.2023.
19. Олещеня, Ю. Музей целебных трав в д.Стрельно Ивановского района [Электронный ресурс] / Юлия Олещеня . – Режим доступа : https://brestcity.com/blog/muzej-celebnyx-trav-v-d-strelno-ivanovskogo-rajona-foto . – Дата доступа : 16.11.2023.
20. Пять причин поехать в Янов-Полесский [Электронный ресурс] // souzveche.ru. – Режим доступа : https://www.souzveche.ru/upload/iblock/5da/sv_09111726.pdf . – Дата доступа : 16.11.2023.
21. Свадебный каравай, «зёлкі» и фартушки. Обзор музеев Брестской области, в которых стоит побывать [Электронный ресурс] // checheninfo.ru. – Режим доступа : https://checheninfo.ru/97462-svadebnyy-karavay-zelk-i-fartushki-obzor-muzeev-brestskoy-oblasti-v-kotoryh-stoit-pobyvat.html . – Дата доступа: 16.11.2023.
22. Уханова, И. В Доме травника, что в Ивановском районе, готовят рецепты стародавних настоев и засушивают сотни видов лекарственных растений [Электронный ресурс] / Ирина Уханова. – Режим доступа : http://gribnik-rossii.ru/?p=89972 . – Дата доступа : 16.11.2023.
23. Филиал традиционной культуры «Дом травника» в деревне Стрельно : [Электронный ресурс] // motol.museum.by. – Режим доступа : http://motol.museum.by/node/59923 . – Дата доступа: 16.03.2023.
24. Шестокович, Л. Дом травника в Стрельно [Электронный ресурс] / Людвика Шестокович. – Режим доступа : https://www.youtube.com/watch?v=093lQwa76aY . – Дата доступа : 16.11.2023.25.
25. Шульгач, А. Іванаўскі музей зёлак: фітапаляванне пачынаецца ў сакавіку [Электронный ресурс] / Аляксандр Шульгач. – Рэжым доступу : https://bel.sputnik.by/20170202/ivanauski-muzej-zyolak-1027266963.html?mobile_return=yes . – Дата доступу : 16.11.2023.

1. Города и районы Брестчины: история и современность. Ивановский район / [Е. Г. Калечиц и др. ; под общей редакцией А. А. Горбацкого] ; Ивановский районный исполнительный комитет. - Брест : Брестская типография, 2017. — 839 с., [24] л. ил.
2. Ивановский район. Будущее создается сегодня / [главный редактор А. М. Суворов ; фото: В. В. Байковский и др.]. - Брест : Полиграфика, 2019. - 78, [1] с.
3. Музей “Дом травника” // Мотоль. Шесть столетий на берегах Ясельды : [рекламное издание / гл. ред. Владимир Шпарло ; фото Павла Куницкого, Сергея Пилиповича, Андрея Рыбачука]. Брест : РИА «Вечерний Брест», 2022. — С. 91.
4. О подвигах, о доблести, о славе... : [из истории ветеранских организаций Ивановского района] / Ивановская районная организация Белорусского общественного объединения ветеранов ; [составитель М. П. Горупа]. - Иваново : Ивановская районная типография, 2015. — 349 с., [16] л.

1. Андрушевич, А. Музей бессмертника, мяты и фиалок / А. Андрушевич // Аргументы и факты. — 2002. — № 32. — С. 15.
2. "Бабуліны вышкі" заваражылі : [музей народнай медыцыны ў в.Стрэльна наведалі супрацоўнікі Міністэрства фінансаў РБ па пытаннях умацавання матэрыяльна-тэхнічнай базы ўстаноў культуры] // Чырвоная звязда. Iванава, 2008. — 21 кастрычніка. — С. 2.
3. Войтещук, Г. Раскрываем секреты бабушек / Галина Войтещук // Янаўскі край. Іванава, 2020. — 24 студзеня (№ 4). — С. 19 : фот.
4. Гетман, Н. В. Хочаце быць доўгажыхарамі? Прыязджайце ў Стрэльна / Наталля Гетман // Янаўскі край. Іванава, 2017. — 13 чэрвеня (№ 44). — С. 4.
5.Гетман, Н. В. Сцежкамі палешукоў, або Якія сакрэты мае Брэсцкае Палессе / Н. Гетман // Звязда. — 2021. — 6 жніўня (№ 149). — С. 20—21 : фат.
6. Гетман, Н. В. Хочаце быць доўгажыхарамі? Прыязджайце ў Стрэльна / Наталля Гетман // Янаўскі край. Іванава, 2017. — 13 чэрвеня (№ 44). — С. 4.
7. Ивановская, О. "Дом травника" — музей любит друзей / Ольга Ивановская // Брестский курьер. — 2017. — 21 декабря (№ 48). — С. 8.
8. Жушма, В. Ёсць такі музей / Васіль Жушма // Чырвоная звязда. Іванава, 1992. — 17 сакавіка.
9. Жушма, В. У Стрэльна на “Бабуліна вышкі” / Васіль Жушма // Народная трыбуна. — 1993. — 6 лютага.
10. Казюкин, Д. Музей Марии Ломоносовой / Д. Казюкин // Белорусская нива. — 2003. — 8 августа.
11. Карлюкевіч, А. Краскі Радзімы : [падарожжа па Палессі // Полымя. — 2008. — № 10. — С. 149-168.
12. Кiт, А. Стрэльнiнскi музей — унiкальная з'ява / Антанiна Кiт // Чырвоная звязда. Iванава, 2010. — 27 жніўня. — С. 4.
13. Кресс, Д. День малой родины / Диана Кресс // Янаўскі край. Іванава, 2018. — 28 верасня (№ 74). — С. 2.
14. Крывецкая, Н. В. Здароўе — у музеі / Наталля Крывецкая ; фота аўтара // Заря.—- 2023. — 15 июля (№ 55). — С. 13 : фат.
15. Кривецкая, Н. Филантроп из "Грифа", чудо в полене и молодовский Тесла / Наталья Кривецкая // Заря. — 2020. — 17 октября (№ 84). — С. 10—11.
16. Кунахавец, А. Ад “Бабуліных вышак” – да “Дома траўніка” / А. Кунахавец // Чырвоная звязда. Іванава, 2012. — 10 жніўня (№ 64). С. 2.
17. Лосич, П. В сердце Западного Полесья / Павел Лосич // СБ. Беларусь сегодня. — 2019. — 10 августа. — С. 12—13.
18. Лосіч, П. Застацца ў гэтай траве : [у вёсцы Стрэльна Іванаўскага раёна працуе “Дом траўніка”, дзе захоўваюць усе старажытныя традыцыі] / Павел Лосіч // Рэспубліка. — 2017. — 2 снежня (№ 228). — С. 13.
19. Олещеня, Ю. "Волшебный чердак" в Стрельно : Спецпроект "Регион" / Олещеня Ю. // Заря. - 2017.—№13. — С. 8.
20. Павловский, Б. Музейные травы Марии Ломоносовой / Б. Павловский // Беларуская думка. — 2004. — № 2.
21. Пашкевич, К. У бабушки на вышках / К. Пашкевич // Народный доктор. — 2005. — № 1. — С. 16-17.
22. Подвительская, И. Немецкие туристы посетили Дом травника / Ирина Подвительская // Янаўскі край. Іванава, 2022. — 22 красавіка (№ 16). — С. 9 : фот.
23. Сазоник, В. Как собрать целебный сбор : [о посещении музея «Дом травника»] / Валентина Сазоник // Янаўскі край. Іванава, 2020. — 24 студзеня (№ 4). — С. 19 : фот.
24. Саломка, І. Халоднаю зімой цвіце каліна... : [пра музей нетрадыцыйнай медыцыны "Дом траўніка" (філіял Мотальскага музея народнай творчасці) у в. Стрэльна Іванаўскага раёна пад кіраўніцтвам Г. І. Вайцяшук] / Ірына Саломка // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 6 студзеня (№ 1). — С. 9.
25. У Іванаўскім раёне дзейнічае музей нетрадыцыйнай медыцыны // Чырвоная звязда. Іванава, 2001. — 20 чэрвеня. — С. 4.
26. У музей по здароўе // Народная газета. — 1995. — 18 кастрычніка.
27. Чарнякевіч, Ю. Як не баяцца вірусаў, або Таямніцы зёлкавых напояў / Юрый Чарнякевіч // Культура. — 2016. — 28 сакавіка (№ 13). — С. 5 : фот.
28. Яскевіч, С. Духмяны музей / С. Яскевіч // Звязда. — 2006. — 28 сакавіка. — С. 3.

Экспазіцыя філіяла «Этнамір нацыянальных культур» Мотальскага музея народнай творчасці, створаная работнікамі культуры ў памяшканні былога цэнтра турызму і краязнаўства ў в. Сухое, 17 ліпеня 2022 г. адкрыла свае дзверы для першых гасцей.
Экспазіцыя налічвае шэсць залаў. Зала «Падворак палешука» прадстаўляе гаспадарчы двор, архаічныя прылады працы і побыту, хатняга ўжытку, а таксама хатні інтэр’ер палешукоў. Зала «Лабурская хаза» паказвае, як жылі лабуры – карэнныя жыхары Янава. Дарэчы, экспанаты былі ўзяты ў родзічаў сапраўдных лабуроў. Наступная зала «Узоры і матывы розных нацый і нацыянальнасцей» знаёміць наведвальнікаў з дэкаратыўна-прыкладной творчасцю народаў свету – нацыянальныя касцюмы, вышываныя вырабы, тканыя хусткі і г.д. Іншыя залы расказваюць пра адметнасці чайных традыцый і тыповыя сувеніры кожнага народа. Апошнім вас сустрэне «Яўрэйскі пакой».

1. Крывецкая, Н. В. Падарожжа ў этнасвет : [экспазіцыя філіяла "Этнамір нацыянальных культур" Мотальскага музея народнай творчасці, створаная работнікамі культуры ў памяшканні былога цэнтра турызму і краязнаўства ў в. Сухое, 17 ліпеня адкрыла свае дзверы для першых гасцей.] / Наталля Крывецкая ; фота аўтара і Ірыны Падвіцельскай // Заря. — 2022. — 8 октября (№ 80). — С. 13 : фат.
2. Павельчук, Л. Сохраним прошлое для будущих поколений / Лариса Павельчук ; фото Вячеслава Косяка // Янаўскі край. Іванава, 2023. — 23 чэрвеня (№ 25). — С. 9 : фот.
3. Падвіцельская, І. Новы музей прыняў першых гасцей / Ірына Падвіцельская // Янаўскі край. Іванава, 2022 — 22 ліпеня (№ 29). — С. 9 : фат.

1.Гетманчук, В. ПРИКОСНУЛИСЬ К МИРУ НАЦИОНАЛЬНЫХ КУЛЬТУР [Электронны рэсурс] / Владимир Гетманчук // Янов.BY. Информационный портал. – Рэжым доступа : http://www.janow.by/gazeta-yana-ski-kraj/nashi-rubriki/obshchestvo/prikosnulis-k-miru-natsionalnykh-kultur. – Дата доступа : 24.01.2024.
2.ЛЮДИ «СЕРЕБРЯНОГО» ВОЗРАСТА ПОСЕТИЛИ МУЗЕЙ В ДЕР.СУХОЕ [Электронны рэсурс] // ИВАНОВСКИЙ РАЙОННЫЙ ИСПОЛНИТЕЛЬНЫЙ КОМИТЕТ. – Рэжым доступа : http://www.ivanovo.brest-region.gov.by/ru/news-ru/view/ljudi-serebrjanogo-vozrasta-posetili-muzej-v-dersuxoe-2000004134-2023/. – Дата доступа : 14.01.2024.
3.Новый филиал Мотольского музея народного творчества в деревне Сухое Ивановского района приглашает посетителей [Электронны рэсурс] // SB.BY. Информационный портал. – Рэжым доступа : https://www.sb.by/articles/dom-kultur.html. – Дата доступа : 24.01.2024.
4. Этномир национальных культур(Сухое) [Электронны рэсурс] // ГУК “Центральная районная библиотека им. Ф.И. Панферова”. – Рэжым доступа : https://janowlib.by/index.php/kraevedenie/ivanovshchina-turisticheskaya/2049-etnomir-natsionalnykh-kultur-sukhoe. – Дата доступа : 14.01.2024.